Disruptief burgerschap
Participatiesamenleving vraagt om meer rechten voor burgers
Toename regels en toezicht beperken de ruimte voor burgerinitiatief
Pleidooi voor een sterkere rechtspositie
Er is volop kracht van burgers, daarop kan de overheid vertrouwen, maar dat moet gepaard gaan met meer macht. Dit betoogt Steven de Waal in zijn essay ‘Burgerkracht met Burgermacht’, dat hij op 19 mei 2015 heeft aangeboden aan Kim Putters, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).
“Gulzige overheid en lobbyende partijen moeten ‘polderpaternalisme’ loslaten”
Nederland verbouwt de verzorgingsstaat en in de hedendaagse politiek wordt veel gesproken over actief burgerschap, participatiesamenleving en decentralisaties. Tegelijkertijd kost het de “gulzige” overheid en de daaromheen lobbyende partijen moeite om het “polderpaternalisme” los te laten. In sectoren als zorg, onderwijs, volkshuisvesting en pensioenen worden juist steeds meer regels en toezicht ingevoerd. Deze insnoering in overheidsregulering leidt echter tot meer wantrouwen en dus tot meer regels en toezicht en tot steeds minder ruimte voor burgerinitiatief.
Private non-profitorganisaties staan inmiddels veraf…
Opvallend is de positie van de private non-profit organisaties zoals woningcorporaties, zorg- en onderwijsinstellingen en pensioenfondsen. Deze maatschappelijke ondernemingen, die nu de belangrijkste publieke dienstverleners zijn, worden niet gezien als professionele partners en mede-dragers van burgerinitiatief, terwijl daar wel hun oorsprong ligt. De overheid meent zelf de burger rechtstreeks te kunnen opzoeken en ziet deze partijen alleen als uitvoeringsorganisaties.
Een radicaal andere aanpak overheid
Het essay ‘Burgerkracht met Burgermacht’ analyseert de (holle) retoriek van de participatiesamenleving en doet de aanbeveling om te komen tot een radicalere aanpak. Als politiek en polder werkelijk ruimte willen maken voor burgerkracht, dan moet de burgermacht wettelijk worden verankerd. Mensen dienen een sterkere rechtspositie te krijgen, met afdwingbare rechten tegenover de overheid en maatschappelijke ondernemingen.
“De overheid moet zichzelf dwingen om kleiner en opener te worden”
Die versterking van de (rechts)positie past ook bij de steeds hogere verplichte eigen bijdragen en risico’s. Burgers moeten zelf via vouchers hun diensten kunnen inkopen, meer zeggenschap kunnen uitoefenen en rechten krijgen op weerwoord, op second opinion en om stukken dienstverlening over te nemen (bijvoorbeeld via coöperaties en door basisscholen en wooncomplexen uit grotere verbanden los te maken).
De overheid dient zichzelf te dwingen om kleiner en opener te worden. De macht van de burger kan alleen gebaseerd zijn op wettelijk afdwingbare rechten en op de verplichting voor overheid en maatschappelijke ondernemingen om terug te treden en partner te worden voor de volop aanwezige burgerinitiatieven.
Essay Burgerkracht met Burgermacht verkrijgbaar
“Burgerkracht met burgermacht – het einde van de maatschappelijke onderneming en het polderpaternalisme” (2015) is de afronding van een debat dat de afgelopen twee jaar is georganiseerd door de onafhankelijke denktank Public Space. Exemplaren zijn hier te bestellen via Boom uitgevers.
