Grote kantelingen in de zorg: Gemeenschappen centraal en AI als kans

Recent heb ik weer deelgenomen aan het Maurick Offensief 2025 en ook, zoals inmiddels gebruikelijk, afgesloten met een plenaire ‘summary’ van wat ik langs hoorde komen. Deze conferenties zijn een initiatief van de Blommestein groep om belangrijke personen uit een onderdeel van de zorg, in dit geval de care met een combinatie met wonen en buurten, bij elkaar te halen om bewust en met open ogen de echte uitdagingen in de ogen te zien en uit te wisselen wat er bestuurlijk aan te doen is, wat je van elkaar daarin kunt leren en hoe erop geanticipeerd moet worden.

Die cultuur vind ik mooi en valt me ook zo op, omdat deze redelijk uniek is in Nederlandse verhoudingen en zeker in boardrooms. Onze polder overleg cultuur faciliteert dit nu net niet. De kenmerken daarvan zijn een combinatie van permanent onderhandelen (zonder dit openlijk toe te geven) en #polderpaternalisme; het gaat over patiënten en burgers, het is ook goedbedoeld, maar het is wel onderhandelen over hen, zonder hen en zij moeten als kinderen afwachten wat ‘papa en mama’ bedenken te gaan doen en daar dan wel solidair en volgzaam aan meedoen. Daar moet je dus in het gesprek juist verhullen wat je echt wil en ambitie in hebt (want dat is alleen maar te pretentieus) en zeker waar je vermoedt dat je zwak bent. Daar moet je vooral pochen op dat enkele ding qua innovatie wat jouw mensen wel gelukt is, maar niks melden over welke innovaties je niet ziet, niet wil zien en zelfs tegenhoudt. Echte strategische intelligentie is daar dus vaak eerder bedreigend: ‘Hè, je haalt onze façade onderuit, nu kan iedereen zien dat we teveel met onszelf, onze continuïteit en het heden bezig zijn en te weinig met de toekomst’.

Ik noemde in mijn slotbeschouwing 2 actuele kantelpunten die ik nu waarnam en waar de deelnemers over 5 jaar trots op zullen terugkijken dat ze het toen gezien hebben en er alert op zijn gemaakt.

Kanteling 1: Het nu serieus nemen van gemeenschappen, buurten en burgers zelf.

Vanaf het begin van de Public Space Foundation (nu zo’n 22 jaar) ben ik hierin vaak alleen maar #polderpaternalisme en betutteling tegen gekomen vanuit de bestuurlijke circuits: burgers kunnen dit niet, burgers zijn maar amateurs, burgers kunnen geen continuïteit en kwaliteit leveren (dat kunnen wij alleen) etc. Die houding lijkt eindelijk voorbij, enerzijds door de toenemende druk op geld en arbeid bij de institutionele zorgpartijen, die ook ondermijnend zijn voor deze al te grote pretenties, maar zeker ook, omdat ze doorkrijgen dat veel van die bezwaren eigenlijk alleen maar eigenbelang toonden en in de huidige, zichtbare werkelijkheid (zie o.a. het initiatief van de voorzorgcirkels) niet te handhaven.

In mijn slot haalde ik daarom de quote van Margaret Mead aan die ik ook in mijn zorgboek opvoer. Deze ervaren en beroemde antropoloog gaf daarin aan dat volgens haar de belangrijkste vondst in al die jaren van onderzoek, was het geheelde bot van een vrouw in een millennia oud graf. Dat kon alleen maar helen, omdat mensen om haar heen haar bewaakten tegen roofdieren, haar hielpen rond de hut en omdat ze te eten kreeg, terwijl ze niet mee op jacht of verzamelen kon gaan. Ze zei dat dat aangaf hoe belangrijk solidariteit en zorg voor elkaar tussen mensen in families, dorpen en stammen altijd is geweest voor ons over- en voortleven: zorg voor elkaar staat aan de basis van onze ‘survival of the fittest’! Die menselijke eigenschap zit diep in ons allen verankerd.

Kanteling 2: Kansen en bedreigingen van de nieuwste technologie, ICT- en media technologie en Artificial Intelligence voor zorg nu zichtbaar en op te pakken.

Deze actuele en zichtbare technologische revoluties hebben een fundamentele invloed op zorg, burgers en professionals en ook het publieke debat (door mij eerder ‘disruptive power of citizens’ genoemd). Deze kunnen niet genegeerd worden en moeten, naast voorzichtigheid en alertheid vanwege mogelijke bedreigingen, aangegrepen worden, vanwege de kansen die ze bieden. Tegelijk is een strategisch intelligente omgang met deze nieuwe tijden dat je die bedreigingen recht in de ogen kijkt (en die kwamen in deze conferentie fors langs met een deskundig en gloedvol betoog van Wietse Hage) en er tijdig tegenmaatregelen op treft en tevens dat je die kansen niet alleen ziet, maar ook grijpt en jouw organisatie daartoe in gang zet.

Mooi om mee te maken en mee te doen! Veel casussen en voorbeelden van zorginnovaties en het bijbehorende noodzakelijke maatschappelijk leiderschap heb ik in eerdere versies van deze conferenties opgepikt en staan ook aan de basis van mijn boek over leiderschap in de zorg, ‘Het zal MIJN Zorg zijn. 7 routes naar een gezond zorgstelsel’ en ik heb er alweer een paar nieuwe opgedaan!

Meer informatie:
Een terugblik op de website van de Blommestein groep incl. recensies van deelnemers
Een bericht van Eugénie Blommestein op LinkedIn
Download de Management Summary.