Markt helpt publieke doelen

‘Er is geen kampioen van de marktwerking meer’, stelt Steven de Waal in een interview met Marcel Ham van Health Management Forum in 2008.

De publieke verdiensten van marktwerking in de zorg staan als een paal boven water, maar ziekenhuizen honderd procent ondernemingen laten worden is volgens Steven de Waal geen goed idee. Niet de marktwerking of aanbesteding is het probleem maar de wijze waarop dit wordt vormgegeven.

“in het huidige politieke klimaat is marktwerking meteen de bron van alle ellende”

Incidenten en de marktwerking

Met verbazing ziet de Waal sommige discussies over marktwerking in de zorg aan. Vooral de manier waarop veel incidenten worden geweten aan marktwerking in de zorg zint hem niet. Terwijl slecht presterende ziekenhuizen net zo goed in een ‘Cubaans zorgsysteem’ kunnen voorkomen. In de thuiszorg is ook niet de marktwerking of de aanbesteding het probleem, maar de manier waarop gemeentes aanbesteden, stelt De Waal.

Topinkomens

Discussie over topinkomens van bestuurders vindt De Waal wel volkomen terecht. Maar, zegt hij: ‘Ik kan niet zo goed uit de voeten met die Balkenende-norm. ‘Ik zou zeggen dat je het modale inkomen van een ziekenhuis pakt en dat je dan zegt dat de directeur niet meer dan vijf keer zo veel mag verdienen. Voor de grote ziekenhuizen kun je dan op 3 ton uitkomen.’ Maar we kunnen de discussie over topinkomens blijkbaar niet aan de sector zelf overlaten: ‘het loopt iedere keer weer uit de hand. Blijkbaar hebben we daar de overheid of een toezichthouder voor nodig.’

Geen winstuitkering

De Waal verbaast zich nog het meest over de discussie over winstuitkering door ziekenhuizen, naar aanleiding van het recente advies van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) hierover. De NZa adviseert minister Klink akkoord te gaan met een experiment waarbij een aantal ziekenhuizen de mogelijkheid krijgt winst uit te keren. Daarmee zouden ziekenhuizen dan meer risicodragend vermogen kunnen aantrekken. Nu is dat nog wettelijk verboden. Winstuitkering door het hele ziekenhuis, dus honderd procent privatisering, is volgens De Waal niet verstandig omdat dat het huidige proces van marktwerking op onderdelen zou verstoren.

Geen 100 procent markt

Het is ook geen optie zolang we nog niet precies hebben vastgesteld wat wel en niet geprivatiseerd kan worden. Voor De Waal zijn dat o.a. de acute zorg, de intensive care, de operatiekamers, de multidisciplinaire zorg, de opleidingen en delen van de medische apparatuur. ‘Ik denk we voor de totale marktwerking zullen uitkomen op zo’n 60 tot 70 procent van de totale ziekenhuisomzet.’  Doorgaan op de huidige van marktwerking is in het belang van de publieke zaak, benadrukt De Waal meermaals. ‘We hebben daardoor efficiëntere productieprocessen gekregen … er zijn maatschappen in beweging gekomen, waarmee innovatieve technieken of een nieuwe aanpak is toegepast. En … het heeft ook meegeholpen de wachtlijsten weg te werken. Willen we daar naar terug?’

Internationaal

De toegenomen mogelijkheden voor patiënten om zich in het buitenland te laten behandelen, in Turkije of Thailand of dichter bij huis in Duitsland en België, voegt een nieuw element toe aan de politieke discussie. Bovendien kunnen Nederlandse ziekenhuizen besluiten om een dependance over de grens te openen en zullen ook steeds meer goede professionals internationaal gaan werken. Daar moeten we ons systeem op inrichten en dan kom je bij marktwerking. Dat valt allemaal niet achter een dijk in Nederland te leggen. Je kunt niet tegen mensen zeggen: u zoekt het maar uit als u in België naar een ziekenhuis gaat.’

Vrije professional

De Waal heeft nog een argument voor marktwerking dat het wèl goed doet in het huidige klimaat: het maakt de professional sterker en vrijer. ‘Een professional met economische zelfstandigheid, krijgt daarmee ook meer macht tegenover het management. Je ziet het nu bij de wijkverpleging: de goeden in de thuiszorg beginnen zich in maatschappen te organiseren. Je zou het de ultieme emancipatie van de professional kunnen noemen.’

Schaarste op de arbeidsmarkt

De Waal voorspelt dat de hele discussie over marktwerking in de zorg – dat wil zeggen over de markt van verzekeringen en zorgaanbod – geheel overbodig zal worden vanwege de toekomstige schaarste op de arbeidsmarkt. De Waal: ‘We zullen de zorg moeten gaan richten op een heel andere markt, namelijk op de eisen en dynamiek van de arbeidsmarkt. Dat betekent opnieuw een omwenteling en weer ‘marktwerking’.’

Lees hier het volledige interview in Health Management Forum, december 2008