Waarden en politieke strijd in de PvdA

Recent heeft Ruud Koole het boek ‘Mensenwerk‘ uitgegeven met zijn verslag van het partijbestuur van de PvdA in de periode 2001-2005. Ik was daar ook lid van in diezelfde periode en heb dus de roller coaster van ontwikkelingen ook meegemaakt. Het boek brengt weer heel veel boven van mijn verbazing, waardering, intellectueel geworstel met de (partij)politiek, toendertijd en nu terugkijkend. Het is heel complex, maar toch doe ik hier een poging tot begrip.
Toen ik aan het partijbestuur begon, was ik al ruim 15 jaar zelf ondernemer en strategieconsultant, via Boer&Croon. Dat leidde al meteen tot opvallende cultuurverschillen met veel anderen. Een zakelijker stijl, een doelgerichtere houding, de vergadering maximaal benutten, de bestuursrol en – bevoegdheden serieus nemen, inzetten op teambuilding in partij en PB. Pas later heb ik beseft dat het allemaal veel dieper gaat. In het bedrijfsleven en ook in strategieën van ondernemingen gaat het uiteindelijk om winnen op en van de markt, met name de concurrentie. Al het andere is daaraan ondergeschikt. Morgen kun je er niet meer zijn als je als organisatie niet heel goed luistert naar klanten en marktontwikkelingen. Dat geldt zeker voor een mensen- en projecten business als consultancy en interim-management.

Concurreren op de markt van de democratie

In mijn analyse van toen (en nu), gekleurd door deze ervaring, is dat echter niet anders voor een politieke partij! Het gaat weliswaar om heel andere ‘producten’, maar uiteindelijk concurreert men ook op een open markt: de democratie. Ik heb altijd de opkomst van Pim Fortuyn (en daarvoor in Utrecht van Henk Westbroek) gezien als een teken dat dit marktmechanisme goed werkte! Dat organisatorisch perspectief op een partij in een sterk concurrerend veld hebben echter maar heel weinig mensen, zo lijkt het. Terwijl het cruciaal is voor succes in de moderne politiek, zoals de peilingen nu al een hele tijd aankondigen! Organisatorisch gaat het om een strijd om aandacht, kiezerssteun, imago, maar de kern van wat een politieke partij inhoudelijk doet, is ook strijd, namelijk voor haar visie en achterban: waarden, herverdeling van welvaart, keuzen voor belangen en belangengroepen.

Linkse politieke cultuur

Dit niet (in)zien is al strategisch onvergeeflijk, de dominante linkse politieke cultuur maakt daarbovenop vaak de fout de politieke waarden waar ze voor staat hinderlijk te mengen met wat organisatorisch nodig is. Dus niet ‘een krachtig bestuur’, want de partij is voor democratie en zelfbeschikking. We kunnen geen ongeschikte medewerkers ontslaan, want ‘We zijn voor de rechten van medewerkers’. Ik miste vooral een eenduidige strijdcultuur, een begraven van de interne strijdbijl ten gunste van de externe strijd. Beste signaal daarvan: na de grote nederlaag tegen o.a. Pim Fortuyn moest Melkert weg, maar voor de rest bleef iedereen op zijn plek en vertoonde ook zijn oude gedrag. Geen urgentie, geen gemeenschappelijk gevoel van falen, geen bereidheid over de eigen hokjes heen te stappen. Ten dele is dit natuurlijk de klassieke stelling dat in de politiek het doel de middelen heiligt. Zoals Wilders laat zien: hij verovert een plaats in en dankzij de democratie, maar heeft zelf geen democratische partij. Eerder ook Marijnissen: ook een strak geleide, hiërarchische partij kan linkse idealen hebben.

Gedrag en karakter is ‘the message’

Maar toch is dat niet alles: in de moderne beeldcultuur is het eigen gedrag en karakter ook the message. Bij deze twee passen deze organisatorische beelden bij hun politieke boodschap! Ook dat verband is bij de PvdA meer zoek. De huidige PvdA heeft dus vooral een cultuurprobleem, en, oh paradox, dat is geen interne kwestie, maar van politiek-strategisch belang! Het wordt echter (nog?) niet krachtig genoeg aangepakt, omdat men deze oplossing verwart met de inhoudelijk politieke boodschap. Dit is het diepere en complexere probleem. Dat is bijvoorbeeld de reden dat het schrijven van rapporten over wat fout ging, niet meer werkt: het is de verkeerde cultuur interventie. To be continued.
Lees ook het vervolg van dit bericht.