Zeven routes voor verandering – recensie in Vakblad Sociaal Werk

In route 1 wordt een duidelijk pleidooi gehouden voor het stimuleren van ‘civil leadership’. Dit concept gaat uit van private personen die de publieke zaak daadwerkelijk verder hebben gebracht, vaak op een bijzondere, persoonlijke manier. Denk bijvoorbeeld aan Anne-Mei The, bedenker van de Sociale Benadering Dementie; zij ontwikkelde een nieuwe methode die de kwaliteit van leven van mensen met dementie verbetert. Route 2 gaat in op het bevorderen van gezondheid en hierbij gaat het om een transitie van de zorg die afrekent met verkokering en de nadruk legt op goede gezondheid vanuit echte menselijke aandacht voor wat mensen zelf willen en kunnen. Een concreet voorbeeld is de transformatie van Philadelphia Zorg naar kleinschalige gehandicaptenzorg in de buurt. Om toegevoegde gezondheidswaarde te financieren wordt in route 3 de verschuiving van output- naar outcome-financiering beschreven, naast het ontstaan van innovatieve financieringsinstrumenten. Het experiment ‘shared savings’ van Menzis, waarbij zorgverlener en zorgverzekeraar samen afspreken wat ze de ‘normale’ verwachte kostenstijging onder bepaalde omstandigheden vinden, is hiervan een voorbeeld. De focus op het ontwikkelen van zorgplatforms en platformorganisaties staat centraal in route 5. Het feit dat organisaties platforms worden biedt veel mogelijkheden voor decentrale besluitvorming en coördinatie op de (professionele) vloer. Een goed voorbeeld van een moderne platformorganisatie is Buurtzorg, dat met kleine teams thuis verpleging en persoonlijke verzorging levert. Het belang om zorg in de woonomgeving en met eigen regie van de patiënt te realiseren wordt uitgebreid beschreven in route 6. Albert Jan Kruiter van het Instituut voor Publieke Waarden ontwikkelde een integrale aanpak om probleemgezinnen te helpen. In route 7, tot slot, wordt nogmaals het accent gelegd op leiderschap. Hans Visser, de dominee die aan de wieg stond van de opvang van drugsverslaafden en daklozen in de Pauluskerk in Rotterdam, wordt gepresenteerd als een concreet voorbeeld van moedig leiderschap.

“Hier is de kwaliteit van de zorgprofessional voor patiënt/cliënt en naaste de belangrijkste factor.”

Route 4: praktische wijsheid van zorgprofessionals

De zeven routes zijn van groot belang, maar met name route 4, Organiseren vanuit de praktische wijsheid van zorgprofessionals, is relevant voor de lezers van dit vakblad. Hier is de kwaliteit van de zorgprofessional voor patiënt/cliënt en naaste de belangrijkste factor. Diens oordeel is immers leidend, maar dan wel vanuit care, cure en core. Met dit laatste wordt de menselijke bejegening bedoeld. Hoe ziet het organiseren van die praktische wijsheid van professionals eruit? Allereerst gaat die ervan uit dat protocollen geen garantie zijn voor goede zorg. Het gevaar van werken met protocollen en richtlijnen is dat het individuele professionele oordeel over wat hier en nu noodzakelijk is in deze unieke en complexe casus wordt tegengewerkt. Het middel ‘tuchtrechtspraak’ dat ook wordt toegepast op jeugdzorgprofessionals, werkt veelal verlammend op de handelingsvrijheid van professionals en is om risicomijdende redenen vaak ook sterk bureaucratiserend. Om praktische wijsheid te gebruiken, dienen zorgprofessionals de ruimte te krijgen en de verantwoordelijkheid te ervaren om af te wegen wat voor deze patiënt of cliënt moet gebeuren. Dat vraagt tevens om een fundamentele visie op organiseren, leiding en cultuur. De voornaamste sturing moet zitten op de kwaliteit van de afweging die de professional maakt vanuit de professionele vrijheid en ruimte. Daartoe behoren tevens een horizontaler en informeler management.