Het zal mijn zorg zijn! Komend boek!

Het al eerder aangekondigde boek van mij over de transformatie richting en beweging van onze gezondheidszorg nadert nu de eindfase naar drukker en uitgave. Daar ben ik erg trots op, vooral omdat het heel veel positieve en actuele voorbeelden van civil leadership in de zorg laat zien, in het zonnetje zet en het voetstuk geeft dat ze verdienen. De zorg is zo’n complex systeem dat alleen het werkelijk en betrokken maatschappelijk ondernemerschap en leiderschap van onderaf, in alle domeinen en geledingen, de zorg in de goede richtingen in beweging kan krijgen. Dat bereik je nooit in de noodzakelijke omvang en impact via alleen papier, analyses of akkoorden achter vergadertafels, maar alleen in de praktijk van de zorg van alledag. Met deskundig oog voor wat kan, wat moet, wat deze patiënt nodig heeft, welke technologie daarvoor beschikbaar is. Dan helpt het natuurlijk wel als de richtingen waarheen dit leiderschap en innovatie van zorg nodig is, duidelijk zijn. Vandaar mijn ordening en kapstok van 7 routes. Tevens helpt het als iedereen snapt dat we niet moeten wachten tot ‘polder’ of ministerie er op papier uit zijn, maar dat iedereen in de zorg nu – geïnspireerd en betrokken – aan de slag moet en kan. Al zal enige medewerking uit die hoek wel helpen, dus ook voor hen zijn deze richtingen en voorbeelden zeker behulpzaam in hun eigen maatschappelijk leiderschap. Tenslotte helpt het ook zeer als iedereen snapt dat je dat maatschappelijk ondernemerschap en leiderschap de ruimte moet geven, moet steunen, zelfs als er zaken slecht lopen of dreigen te mislukken.

Lees hieronder de samenvatting, het boek zelf verschijnt begin april.

Het boek laat zien dat er al heel veel goeds en innovatiefs gebeurt in de hedendaagse Nederlandse gezondheidszorg. Bij goede observatie is ook al te zien waar die bewegingen heengaan. Dat zijn ook de juiste richtingen die houvast bieden in deze noodzakelijke revolutionaire en fundamentele transitie. Ik zet vele voorbeelden van dergelijk maatschappelijk leiderschap in het zonnetje en ontleen er ook 7 fundamentele en hoopgevende richtingen van verandering aan. We hoeven niet te wachten tot polder of ministerie of besturen die werkelijkheid en richtingen ook gaan zien. We kunnen en moeten zelf aan de slag, op allerlei plaatsen en domeinen en vele manieren. Het boek bouwt voort op mijn concept van ‘civil leadership’, vanuit de overtuiging dat iedereen, iedere burger, in iedere positie, van ambulance broeders tot dokters, van verpleegkundigen tot balie medewerkers en van conciërges tot bestuurders, dat leiderschap kan vertonen. Dit wordt ook bewezen door de vele voorbeelden in het boek. Laat je inspireren en ga aan de slag!

Dit zijn de behandelde 7 routes (met hieronder een korte samenvatting per route):

Inleiding: een moderne veranderingsaanpak van de gezondheidszorg
Route 1 Stimuleren van civil leadership
Route 2 Bevorderen van gezondheid
Route 3 Financieren van toegevoegde gezondheidswaarde
Route 4 Organiseren vanuit praktische wijsheid van zorgprofessionals
Route 5 Ontwikkelen van zorgplatforms en platformorganisaties
Route 6 Realiseren van zorg in de woonomgeving met eigen regie van de patiënt
Route 7 Stimuleren van moedig leiderschap

De leiderschapsopvatting in het boek wordt goed samengevat in deze principes van het Kansas Leadership Center:

Leadership is an activity, not a position.
Anyone can lead, anytime, anywhere.
Leadership starts with you and must engage others.
Your purpose must be clear.
It’s risky.

In het voorwoord van Martin van Rijn wordt dezelfde oproep gedaan als hierboven: laat je inspireren, neem houvast aan de geschetste 7 routes en ga aan de slag als ‘civil leader’.

Route 1 Stimuleren van civil leadership

Welke strategische visie wijst ons de richting voor een betere gezondheidszorg en vooral: wat brengt de zaak eindelijk in beweging in die goede richting? Mijn belangrijkste conclusie: we hebben meer maatschappelijk leiders nodig. Gelukkig zijn er nu al veel ‘civil leaders’ bezig die de zorg de goede kant op duwen en krijgen. We moeten hen opsporen en aanmoedigen. Laten we hen zeker niet tegenwerken door te wijzen op procedures, protocollen, eerdere afspraken of lopende polder overleggen. Dan wordt het wachten op sint juttemis.

Route 2 Bevorderen van gezondheid

Er is een verschuiving gaande naar bevordering van gezond gedrag van alle mensen, zieke én gezonde mensen. Het doel van ieder zorgsysteem is bijdragen aan een langere, gezonde levensduur van patiënten. Wij zitten inmiddels in de 3^e ontwikkelfase waarbij de levensstijl van mensen zélf een belangrijke bijdrage levert aan gezonde levensduur. Goede faciliteiten en ruimtelijke inrichting van de buurt zijn van groot belang, naast goede voorlichting en informatie. Het gaat om nieuwe informatie die de échte vragen van patiënten en naasten beantwoordt. Vervolgens kunnen mensen voor zichzelf goede keuzes maken.

Deze transformatie van de zorg rekent af met verkokering en is niet zonder gevolgen. Het bevorderen van gezondheid is binnen de huidige financieel-economische modellen een bedreiging voor veel van het bestaande zorgaanbod. En het vergroot bestaande verschillen tussen arm en rijk, die ook ons huidige solidaire en professionele zorgsysteem niet heeft kunnen vermijden. De échte uitdaging is de omslag naar goede gezondheid vanuit échte menselijke aandacht voor wat mensen zelf willen en kunnen.

Route 3 Financieren van toegevoegde gezondheidswaarde

Verschuiving: van output- naar outcome-financiering

Al enige tijd is er aandacht voor een andere manier van zorg waarderen. Michael Porter introduceerde bijvoorbeeld al in 2006 met succes het concept van Value Based Healthcare. Het gaat erom dat de focus meer en meer komt te liggen bij de uitkomst van zorg en de toegevoegde waarde voor dit leven van deze specifieke patiënt. Daarbij staat juist de beleving van die patiënt centraal.

Hoewel deze fraaie gedachte al jaren verbaal wordt omarmd, gaat het er nu om de consequenties voor de economie en het huishouden van zorgpartijen echt door te trekken. Anders blijven de financieel-economische incentives verkeerd sturen en zal deze goede richting nooit werkelijkheid worden in het hele zorgsysteem. Geld en economisch voortbestaan sturen nu eenmaal sterker dan goede intenties en mooie woorden. Dit hoofdstuk gaat in op de nadelen van het huidige P(productie) x Q(kwantiteit) systeem en belicht tevens het ontstaan van innovatieve financieringsinstrumenten. Met als mogelijke uitkomst meer vertrouwen in en meer sturing op gezondheidsrendement vanuit het collectief (public health) en het individueel perspectief.

Route 4 Organiseren vanuit praktische wijsheid van zorgprofessionals

Geen overregulering vanuit wantrouwen of bureaucratische zekerheid, maar organiseer de zorg op basis van de praktische wijsheid van de meest wezenlijke factor: de professional. Diens oordeel is leidend. Maar dan wel vanuit ‘care, cure and core’. Daarvoor is andere kwaliteitstoetsing nodig en ook een fundamenteel nieuwe visie op organiseren, werkcultuur en leidinggeven. De huidige schaarste op de arbeidsmarkt, zeker rond de goed opgeleide zorgprofessionals, gaat deze route enorm bevorderen: ‘goed werkgeverschap’ is momenteel het onderscheidend vermogen tussen concurrenten op die arbeidsmarkt.

Route 5 Ontwikkelen van zorgplatforms en platformorganisaties

Dankzij nieuwe ICT- en mediatechnologieën hebben markten én politiek én publieke dienstverlening te maken met de disruptieve macht van consument en burger. Ook de zorg moet leren inspelen op deze ‘disruptive power of patients’. Digitalisering leidt tot platforms en die handige tools en apps geven ook keuze-, organisatie- en informatiemacht aan burgers, cliënten en patiënten. Nederland heeft er 17,5 miljoen journalisten bij. Daarom is het verstandig om rekening te houden met drie soorten nieuwe macht van burgers die deze technologische revolutie hen geeft: macht over de publieke opinie, macht tot snelle en massale mobilisatie (‘zwermleiderschap’) en macht tot het zelf verzamelen en delen van kennis.

Tegelijkertijd ontstaan nieuwe mogelijkheden dankzij de nieuwe data-infrastructuur. Er komen varianten van het elektronisch patiëntendossier.

Platforms hebben dus een enorme ‘disruptieve’ invloed op economie en het marktmechanisme, maar ook op andere macrosystemen, zoals de ruilmechanismen in en rond de zorg. Tegelijk gaat diezelfde technologie en gewenning aan en training op die ‘tools’ ertoe leiden dat ook organisaties platforms worden. Dit biedt veel mogelijkheden tot decentrale besluitvorming en coördinatie op de (professionele) werkvloer. Het leidt dus tot veel meer zelfmanagement en een andere stijl van management, met gevolgen voor organisatie en bestuur. Maar het is een misverstand te denken dat managers voortaan overbodig zijn.

Route 6 Realiseren van zorg in de woonomgeving met eigen regie van de patiënt 

Nieuwe ontwikkelingen maken het mogelijk zorg op een andere manier te organiseren. Dit gebeurt fysiek maar steeds vaker ook digitaal, in en om het huis en in de sociale omgeving van de patiënt. Patiënt en naasten kunnen zo eigen regie voeren over de behandeling, zelfs met hulp van de buurt. Het zorgaanbod komt fysiek dichter bij huis en tegelijk krijgt de patiënt beter toegang tot (digitale) informatie. Er ontstaat een partnership tussen patiënt en zorg. Dit vraagt om begrijpelijke en actuele informatievoorziening. Ketenmanagement over de hele keten moet toenemend georganiseerd worden vanuit de casus van deze patiënt.

ICT-infrastructuur gaat zich uitbreiden vanuit zorginstellingen tot aan het huis van de patiënt. De 1e lijnsorganisatie staat (weer) meer in verbinding met de sociale omgeving van de patiënt. Daarnaast is opschaling aan de gang, ook in diezelfde 1^e lijnszorg, maar ook daar graag met ruimte voor de praktische wijsheid van professionals en niet vanuit een te beheersmatige of schijn-efficiënte management logica. Met toch ook een waarschuwing omdat het opschalen nu te veel binnen de oude monodisciplinaire silo’s dreigt plaats te vinden. Dat is niet de brede en integrale benadering die dicht bij de burger en het integrale perspectief van bewoner en patiënt gewenst is.

Route 7 Stimuleren van moedig leiderschap

Dit boek is een uitnodiging aan de lezer om het verschil te maken. Zet de stappen die je kunt zetten en schroom daarbij niet om buiten de gebaande paden te treden. De geschetste 7 routes geven hierbij houvast. Aarzel niet om anderen in je omgeving te steunen bij vernieuwing, zeker wanneer zij keuzes maken die niet direct passen binnen het (oude) systeem. Vernieuwing kan gedijen wanneer we elkaar meer ruimte geven en niet te kort houden. Het is net als met een peloton fietsers, samen kom je het verst. Ieder neemt binnen de groep z’n plek in en is daarmee dienend aan het grote geheel. En soms neem je het voortouw, maar dan loop je voorop om de route aan te geven, hopelijk dus in een van de hier geschetste 7 routes.

Willen we een betere gezondheidszorg, dan is het tijd om te innoveren. En ja, fouten maken mag. Zonder proberen en fouten durven maken is geen enkele vooruitgang te boeken. Laten we hiervoor een passende omgeving creëren. Innoveren en leiderschap vragen durf en zijn altijd enigszins ‘risky’.

TOT SLOT

Er is hoop, want er is veel innovatief en maatschappelijk betrokken leiderschap zichtbaar. Er is richting, zichtbaar in de 7 routes uit deze innovatieve praktijk. Er is nog veel ruimte en noodzaak voor de praktische aanpak van allerlei noodzakelijke innovaties in de zorg.

Ik hoop u deze bagage en deze inspiratie gegeven te hebben, aan de slag voor een betere gezondheidszorg!