De marktmythe in de ziekenhuizen. Column voor Zorgvisie

In deze verkiezingsstrijd staat de marktwerking in de curatieve zorg hoog op de agenda. Er zijn felle voorstanders (VVD, D66, ook CDA) en even felle tegenstanders (SP, PvdA, ChristenUnie). Zo lijkt er nog heel wat te kiezen. Het is echter een mythisch en ideologisch debat.

Men slaat elkaar met vooringenomen ideeën om de oren en vooral in het luchtledige. Helaas leidt dat ertoe dat de meest simpele maatregel die er het hardst inhakt bij de burger, namelijk verhoging van de eigen betalingen alvorens de collectieve verzekering uitkeert, de meeste politieke bijval krijgt.

Het is een mythe dat er nu een “markt” is in de ziekenhuissector. De Nederlandse overheid beperkt en bepaalt in deze “markt” heel veel, zoals hoogte basispremies, aard basispakket (met acceptatieplicht), risicoselectie en profilering, tarieven en productiedefinities, aantal opleidingsplaatsen, rechtspersoonskeuze en fusiemogelijkheid. Onder minister Schippers van de VVD is dat verder bewezen bij het vroegtijdig terugdraaien van het experiment met marktwerking bij de tandartsen en bij de afspraken over een volume- en budgetplafond.

“Een Grexit is nog steeds geloofwaardiger dan een Zorg Nationalisatie”

Wie citeert het best de analyse van het CPB

Ik zou ten bewijze van deze stelling mee kunnen doen aan het schoolse spelletje ‘Wie citeert het best de analyse van het CPB’. Het terugdraaien van de enige vorm van marktwerking die er nu wel is – het complexe brouwsel van relaties en “contracten” tussen verzekeraars en zorginstellingen – viel bij het CPB onder de categorie: “te majeur om uit te rekenen”. Dit is rekenmeestertaal voor: “ongeloofwaardig” en “wishful thinking”.

“Terugdraaien marktwerking” bevindt zich daarmee in dezelfde categorie als het PVV-plan “Uit de euro stappen”. Een Grexit is nog steeds waarschijnlijker dan een Zorg Nationalisatie.

Foute bureaucratie en regelgeving

Degenen die pleiten tegen marktwerking wijzen terecht op grote, recente problemen: (gedeeltelijk) onverklaarbare productiegroei, kostenstijgingen, schaalvergroting en kwaliteitsproblemen bij kleine volumes of gespecialiseerde zorg. Maar, helaas voor hen, komt dit vermoedelijk voor 80 tot 90 procent door foute bureaucratie en regelgeving (waar het parlement eindverantwoordelijk voor is). Het meest duidelijke voorbeeld is het falende dbc-systeem, dat alleen verrichtingen telt en waardeert. Iedere zorgprofessional kan je vertellen dat dat geen goede definitie is van medische output. Daarbij zou het hele proces van genezing van de patiënt betrokken moeten worden. Het rapport van Ab Klink toont aan dat, in dat gat, met hulp van een zuinige, goed inschattende professional, heel veel miljarden terug te vinden zijn. Maar dat vergt meer zorginzicht en minder economische mythevorming.

Polderend in de zorg

Het is ook een mythe dat de Nederlandse politiek op de zorg veel sturingsmacht heeft. Als Nederland ergens een verdeeld, onderhandelend en polderend land is dan is het in de zorg. De belangrijkste lobby’s en brancheverenigingen zitten met hun vertegenwoordigers in beide Kamers; probeer dan maar eens een ordentelijke wet te maken of regie te voeren.

“Dat vergt meer zorginzicht en minder economische mythevorming”

No taxation without representation

Het politieke debat zou minder over deze mythes moeten gaan en meer over de problemen van dit moment en de doelen die indertijd bij de invoering van de marktwerking beoogd werden: innovatie, prijsdruk, keuzevrijheid en -informatie, meer invloed door de patiënt. Nu dreigt wel een verhoging van eigen bijdragen en meer bestuurlijke drukte, maar zonder zeggenschap van de patiënt.

Deze vakantie was ik in Boston, waar ooit de opstand tegen de Engelsen startte met de slogan No taxation without representation. Ik denk dat dit de komende jaren ook een goede slogan zal zijn voor de patiëntenbeweging.

Deze column werd op 10 september 2012 gepubliceerd op Zorgvisie.nl

Noot van de redactie: ten behoeve van de leesbaarheid zijn tussenkopjes en citaten toegevoegd.