Leiderschap in een wereld vol onzekerheid – podcast

Ondernemen anno nu voelt soms als laveren op een woelige zee. Handelsoorlogen, wisselende regelgeving, importheffingen vanuit de VS, de stikstofcrisis, energienetcongestie in eigen land en de continu veranderende richtlijnen vanuit de EU over maatschappelijk verantwoord en groen ondernemen – de uitdagingen voor ondernemers zijn talrijk. Dan hebben we het nog niet eens gehad over de invloed van het huidige kabinetsbeleid. Hoe houd je als ondernemer koers in deze turbulente tijden, waarin de realiteit morgen weer compleet anders kan zijn? Zowel nationaal als internationaal dienen ondernemers alert te zijn en zich continu aan te passen.

In de aflevering van 15 mei 2025 van Trending van New Business Radio ontving Ron Lemmens in de studio Steven de Waal. Vanuit zijn ruime ervaring als ondernemer, onafhankelijk strateeg en publicist met een scherp oog voor de publieke sector en het maatschappelijk middenveld bespraken ze welk type leiderschap die turbulentie van ondernemers vraagt. Interessant detail: De Waal staat aan de wieg van het concept ‘maatschappelijk ondernemen’.

In dit gesprek doken ze dieper in de vraag hoe ondernemers staande kunnen blijven in deze onzekere tijden. Wat zijn de strategieën om flexibel te reageren op snelle veranderingen? Hoe kunnen ondernemers maatschappelijk verantwoord ondernemen in een context van tegenstrijdige signalen en eisen én welke rol speelt het maatschappelijk middenveld in het ondersteunen van ondernemers in deze uitdagende omgeving?

Dit waren zo’n beetje de onderwerpen die aan de orde kwamen:

• Maatschappelijk ondernemen vanuit het besef dat de meest toekomstgerichte en innovatieve varianten samenwerking vergt tussen publiek en privaat (zie oa ons manifest van 2006: Naar een intelligente en verbonden overheid’, dat exact daarover gaat)
• Er lijkt nu internationaal een opkomst, ook in democratieën, van zgn. autocratisch leiderschap, maar de vraag is waar dat aan ligt? A. Een andere voorkeur qua leiderschapsstijl van het electoraat? B. Een inschatting van het electoraat dat veel oude leiders niet veel klaarspelen en dat er meer disruptief leiderschap nodig is? C. Weinig vertrouwen in de selectievaardigheden van politieke partijen en dus vooral kiezen voor runner-ups of recalcitrante leiders die min of meer opklimmen met mediamacht of kiezerssteun van buiten politieke partijen? Dit wordt het onderwerp in een discussiepaper van dr. Steven P.M. de Waal op de komende International Leadership Association conferentie in Praag: is dit niet een strijd over het beste leiderschap tussen virtues (deugden, goede bedoelingen, goed karakter) en competenties in deze zeer moeilijke, complexe tijd? Zie de eerdere bijdrage over hetzelfde type onderwerp op de conferentie in Chicago in 2024.
• Datzelfde autocratisch leiderschap voegt zich wel naar een van de grote eisen van de moderne media (zie de analyse in ‘Civil Leadership as the Future of Leadership’, Amazon 2018): het moet persoonlijk zijn, karakter tonen, liefst vanuit een persoonlijke, horizontale attitude van ‘one-of-us-citizens’, omdat dat op die platforms dominant is. Formeel doen, je verschuilen achter je functie, technisch uitleggen hoe ‘het zit’, helpen dan allemaal niet (meer).
• Innovatie vraagt ondernemend kapitaal, zoals Helsinki en Eindhoven laten zien.
• Leer van het succes van Brainport Eindhoven, dat juist die combinatie van innovatie, technische kennis en ondernemende financiering weet te maken, net als Silicon Valley. Zowel het bijzondere en maatschappelijk verantwoordelijke leiderschap van ASML als het publiek leiderschap van twee burgemeesters die het hebben ingericht – Rein Welschen (overleden) en degene die het nu uitbouwt, Jeroen Dijsselbloem – zijn daarin belangrijk. Overigens staat ASML daarmee in de traditie van Gerard en Anton Philips (zoals daar getoond wordt in het museum dat aan hem gewijd is), dus onderschat ook nooit de culturele, menselijke en leiderschapsbasis onder een goed idee.
• De moderne mediatechnologie leidt tot een ‘battle for the eyeballs’ en strijd om aandacht, dat leidt tot drama en theater in de publieke arena. Voor Nederland is van groot belang dat het ook leidt tot het openbreken van de polder- en binnenkamertjes, men moet immers in het publiek debat laten zien waar men voor strijdt, waar men op inzet en wie men wil helpen. Vanaf nu ligt de democratie op straat.
• In die gewenste publiek/private samenwerking is het de grote vraag of de overheid dat kan. Dat vergt een cultuur van respect voor ondernemers, herkennen van ondernemerschap en niet alleen geloven in eigen papieren dikke plannen. De Waal benadrukt in het interview ook dat dat van politici en beleidsmakers vraagt dat ze niet alleen van private equity de nadelen en gevaren ziet, maar even objectief kijkt naar de nadelen van bestaande overheidsfinanciering, o.a. door het opvoeren van bureaucratie, van administratieve lastendruk, van standaardisatie uit het verleden en van risicomijdend gedrag, zelfs in wat experimenten heet.
• Als (maatschappelijk) ondernemer moet je zeker niet wachten tot de overheid ‘het’ ook snapt, maar zelf kansen pakken en koers houden.

Beluister de aflevering hier op SoundCloud.