Van polderen naar publiek overtuigen

Ik geef nu internationaal lezingen over mijn laatste boek ‘Civil Leadership as the Future of Leadership’. Het boek kwam al voort uit vrij veel lezingen in Europa, nu dus ook toenemend op andere continenten. De in het boek geschetste en geanalyseerde strategische thematiek speelt natuurlijk overal ter wereld:

• de nieuwe digitaliseringstechnologie met enorme mentale, politieke en publieke impact, door mij aangeduid als de #digitalcivilrevolution
• leidend tot een permanente publieke tribune van, voor en door het publiek zelf en een publieke opinie die nu van het publiek zelf is
• en publiek zwermgedrag, vaak in protest, zoals Gele Hesjes in Frankrijk en POinAktie in Nederland
• de belangrijkste impact is dus op democratie en publieke dienstverlening, door mij eerder disruptie van democratie genoemd

“de pijnlijkste en meest dichtbij gelegen vraag voor een politieke partij: deugen onze mensen nog wel voor de nieuwe publieke tribune en deugen onze recruterings- en selectieprocessen nog wel om die publieke leiders op te leveren?”

Terugkomend in Nederland valt me vooral op hoezeer de professionele politici zich laten disrupteren en zich net als bij disruptie in de markt laten overvallen in hun routines, gedrag en veronderstellingen over hoe Nederland in elkaar zit en zich moet gedragen. Het boek is mede bedoeld om hun strategische intelligentie te vergroten, dat lukt helaas nauwelijks. Ik plaats de winst van runner-ups als Baudet geheel in dat schema. Ik zie nu allerlei ouderwetse pogingen tot vernieuwing van politieke partijen, maar dat is nu juist de grootste disrupterende slag; het zit niet langer in inhoud of ideologie, het zit in publiek leiderschap. En dat is de pijnlijkste en meest dichtbij gelegen vraag voor een politieke partij: deugen onze mensen nog wel voor de nieuwe publieke tribune en deugen onze recruterings- en selectieprocessen nog wel om die publieke leiders op te leveren? Ineens moeten ze kritisch nadenken over partijcultuur, partijgewoontes en vooral over hun interne oordeelsvorming over en selectie van leiders: closer en dus ongemakkelijker dan dat wordt het niet! Dat was natuurlijk ook de reden dat de staatscommissie Remkes deze hele disruptie niet besprak en waarschijnlijk ook niet zag aankomen: het hele idee dat het publiek ineens mee ging bepalen wie de politieke leiders zouden worden, was natuurlijk in het regenteske en paternalistische Nederland letterlijk (!) ondenkbaar. Dat analyseer ik ook in het boek: de disruptie van democratie start bij disruptie van de recruterings- en kandideringsfunctie van politieke partijen! Die worden nu gedisrupteerd door kandidaten die dankzij de nieuwe technologie ineens doorkomen en winnen, dat gaat dus van Trump tot Macron en van Baudet tot Zelynski! Dit is geheel niet verrassend, het is in mijn boek voorspeld!

Publieke beoordeling heeft groot effect op functies en macht van politici

Alleen: door dat wat die disruptie veroorzaakt, kom je er niet meer met oud gedrag, oude antwoorden, nieuwe wijn in oude zakken, zoals met brave studierapportjes, ingezonden brieven, preekjes voor eigen parochie en saaie verdediging van complexe compromissen uit onderhandelingen in (te) kleine kring. Het is niet meer genoeg dat je de kleine spraakmakende kring van je politieke partij overtuigt, door interne lobby en het horen bij de groep en door die daarbij opgehaalde interne meningen af en toe publiek te verkondigen. Dat oude, aangeleerde interne afstemmings- en indekkingsgedrag werkt niet meer, omdat de publieke tribune je permanent en voor iedereen zichtbaar publiek afrekent en, vooral, omdat dat een betere en scherpere voorspelling van jouw gedrag, jouw score, jouw voorstellen oplevert van toekomstige stemuitslagen dan alle opiniepeilingen bij elkaar. De publieke beoordeling is nu ook van het publiek en direct traceerbaar naar jou en je standpunten! Interne partij-circuits staan erbij en kijken er ook naar en gaan dus aarzelen over de steun aan jou. Zo machtig is deze publieke tribune in een democratie nu eenmaal, omdat kiezers je af en toe mogen afrekenen met veel effect op beschikbare functies en macht.

Enorme cultuuromslag nodig in publiek leiderschap

In mijn lezingen en daarop gebaseerde dialogen met publieke bestuurders in mijn gehoor, merk ik dat de strategische noodzaak van een omslag in publiek leiderschap, zoals ik in 2017 al schetste in mijn bijdrage aan de bundel van Gabriel van den Brink, nu wel is doorgedrongen. Wat begint door te dringen is dat dit een enorme cultuuromslag inhoudt in publiek bestuur en dus de onderliggende recruterings- en selectieprocessen. Hebben we eigenlijk de juiste publieke leiders en, zo neen, hoe komen we eraan en, vooral: wie kan dat voortaan beter beoordelen?? Die omslag zit heel diep omdat het gaat over cultuur, gewoontes en vooral personele selectie! Bovendien: veel Nederlandse publieke bestuurders zijn alleen getraind in hun performance in binnenkamertjes en kleine circuits, de slag naar de publieke tribune vergt ineens meer charisma, meer persoonlijkheid, meer durf, meer visie dan waar ze ooit op getraind zijn. Nog een lange weg te gaan!