Boeklancering Nederland: disruptie van democratie en politiek dreigt

Op 30 januari j.l. was de sessie in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam over mijn nieuwste boek: ‘Civil Leadership as the Future of Leadership. Harnessing the disruptive power of citizens’ (Amazon). Een fraai en stevig gezelschap was aanwezig met een panel met Rinda den Besten (voorzitter PO-raad), Michiel van den Ingh (Argu.com) en Reinier van Zutphen (Nationale Ombudsman), onder leiding van moderator Natasja van den Berg. Ik heb een inhoudelijke voorzet gedaan (download hier mijn presentatie) over het gedachtegoed in het boek en in de paneldiscussie, waarbij gaandeweg de mensen in de zaal toenemend gingen meedoen.

Issue leeft en gemis aan leiderschap

Het thema digitalisering en de daardoor toenemende macht van de burger leeft erg, tot op het emotionele en dringende toe. Men mist dus inderdaad ook vaak het leiderschap dat kan omgaan met die permanente publieke tribune.

Velen herkenden ook mijn analyse waarom Nederlandse bestuurders er vaak niet goed tegen kunnen als die tribune terugpraat en zelf een publieke mening blijkt te hebben, die dan ook nog massaal en even openlijk, wordt gesteund.

Als voornaamste redenen daarvoor noemde ik:

• de smalle en intern gerichte recrutering door de politieke partijen
• de verslaving van veel burgers aan de overheid en politiek, waardoor ‘private for public’ leiders worden afgeschrikt of afgewimpeld, of door burgers en pers zelf of door zittende politici die menen een monopolie op de publieke zaak en de publieke opinie te hebben.
• het gebrek aan retorische skills en tribunemoed van veel bestuurders, omdat ze decennia lang zijn getraind in binnenkamertjes en een houding van ‘polderpaternalisme‘ (‘We know best for you’).
• het ontbrekende persoonlijke element in veel analyses en maatregelen. Het publieke debat en politieke maatregelen worden sterk gedomineerd door regels, procedures en toezicht. Het persoonlijke is lastiger te vangen in de overheersende maakbaarheidsgedachte en ingenieursfilosofie van de Nederlandse politici en hun Binnenhof-watchers.

Verslaving aan overheid en politiek die juist niet past bij Nederlandse traditie van burgerschap!

Ook in ons gesprek die avond dreigde even het institutionele en procedurele te overheersen in wat ik daar benoemde als juist een ouderwetse reflex. Het debat leek ertoe te leiden dat alle heil van de overheid en politiek moet komen. Ik doe nooit mee aan het even klassieke ‘politici bashen’ en in mijn presentatie zaten dan ook als goede voorbeelden Macron en de burgemeester van Palermo. Dat is juist het grote gegroeide misverstand. Alsof maatschappelijk leiderschap en je – positief en gericht op aktie – druk maken over de ‘common good’ vooral daar zou zitten en ook behoort te zitten. Mijn proefschrift toonde nu net aan dat er vele voorbeelden zijn van maatschappelijk leiderschap vanuit ‘private for public’. Zoals ik ook in mijn boek aantoon, onder andere met een referentie naar de Amerikaanse schrijver, Russell Shorto, die juist uitlegt hoe Nederland een enorme traditie heeft in burgerzelfbestuur en een krachtige civil society. Hierop is ook mijn concept van de maatschappelijke onderneming (2000) en mijn promotie over maatschappelijk leiders (2014) gebaseerd.

“… het is goed is dat we door krijgen dat we ander leiderschap hard nodig hebben en dat die uitdaging ten dele bij ons allen ligt.”

Uiteindelijk was het meest rijke, zoekende en tastende deel van het gesprek gewijd aan de vraag waar die maatschappelijk leiders vandaan moeten komen en welke we actueel soms al zien. Ik noemde personen uit mijn promotieonderzoek, zoals Dominee Visser (Verslaafdenzorg), het echtpaar Sies (Voedselbanken), Mei Li Vos (Alternatief voor Vakbond), Piet Boekhoud (ROC Albeda) en Leon Bobbe (nu De Key, toen Dudok Wonen) en heden ten dage o.a. Marjan Minnesma van Urgenda.

Het was een vruchtbaar en inspirerend gesprek waarbij het goed is dat we door krijgen dat we ander leiderschap hard nodig hebben en dat die uitdaging ten dele bij ons allen ligt. Moderne technologie biedt betrokken burgers en maatschappelijk leiders in de dop de kans tot zelforganisatie en burgerorganisatie. Tegelijkertijd zien veel zittende bestuurders en professionals dat als een bedreiging. We gaan tastend op weg, voordat de disruptie van belangrijke zaken als democratie, vrije pers en open publiek debat verloren dreigen te gaan.

Klik hier voor het terugkijken van de livestream van de avond.
Beluister hier de podcast van een interview met Steven de Waal door Maurice Seleky van Pakhuis de Zwijger.
Download hier de presentatie van Steven de Waal.