Op 20 november verzorgt Steven de Waal voor de Boekmanstichting een lezing over zijn proefschrift De waarde(n) van maatschappelijk leiders – The Value(s) of Civil Leaders. A Study into the influence of Governance Comntext on Public Value Orientation (2014) waarin hij onderzoekt wat de waardenpatronen van maatschappelijk leiders in diverse governance contexten zijn en daarbij uitgaat van de public value die deze leiders aan de samenleving en de publieke zaak leveren. Het onderzoek past daarmee in zijn filosofie van private for public“: hoe private personen en partijen bijdragen aan de publieke zaak. Maatschappelijk leiders leveren meerwaarde aan de samenleving.
De Waal deed onderzoek naar civil leaders, die buiten de politiek en overheid voorop gaan in het werken aan een betere samenleving. Maatschappelijk leiders zijn er in soorten en maten. Beroemdheden die zich inzetten voor een goed doel. Vrijwilligers die opkomen voor kwetsbare burgers. Bevlogen directeuren in sectoren als onderwijs, volkshuisvesting en gezondheidszorg. En commerciële ondernemers die in hun bedrijf sociale noden voorop zetten en aanpakken.
Uit het proefschrift van De Waal blijkt dat maatschappelijk leiders een slag apart vormen. Ze zijn actief in verschillende omgevingen – zowel in bedrijfsleven als non-profit als informele verbanden – maar hebben gemeenschappelijke waarden. De belangrijkste zijn ‘keuzevrijheid’, ‘ondernemingslust’, ‘duurzaamheid’, ‘respect’ en ‘(sociale) rechtvaardigheid’. Ze delen ook een ‘hulpfilosofie’: anderen helpen om zichzelf te helpen.
Maatschappelijk leiders zijn gehecht aan hun onafhankelijkheid en volgen een sterk moreel kompas. Ze kunnen ook weerstand oproepen, constateert De Waal, maar hun belang is nauwelijks te overschatten. Zij leveren een unieke bijdrage, naast bedrijfsleven en overheid.
Om maatschappelijk leiderschap te stimuleren bepleit De Waal meer aandacht in onderwijs en familie. Ook moeten leiders niet zozeer geselecteerd worden op basis van ervaring en competenties, maar meer op karakter en moreel kompas. De Waal hoopt dat er zo meer “burgerschap” in de boardrooms komt.
Steven de Waal heeft een levenslange intellectuele en praktische interesse in ‘private for public’. Dit wil zeggen; hoe private partijen en burgers bijdragen aan de publieke zaak, of, in het Engels; ‘the common good’ of ‘public value’. Zo lanceerde hij in een van zijn eerste boeken, Nieuwe Strategieën voor het Publieke Domein (2000), het concept ‘maatschappelijke onderneming’ over het unieke Nederlandse model van private non-profit organisaties in het publieke domein, zoals gezondheidszorg, publieke omroep, onderwijs, volkshuisvesting en pensioen. Deze zijn voortgekomen uit het burgerinitiatief van ruim 100 jaar geleden.
De titel van zijn laatste boek is niet voor niets Burgerkracht met Burgermacht. Het einde van de maatschappelijke onderneming en het polderpaternalisme (2015).
Op 20 november a.s. gaat hij dieper in op dit thema, meer gericht op personen. Vragen die De Waal daarbij stelt zijn: welke private personen vertonen opvallend burgerinitiatief en public value gerichtheid en krijgen daar organisatie en samenleving in mee? Wat is het waardenpatroon van maatschappelijke leiders? Wordt dat beïnvloed door de bestuursomgeving vanwaaruit zij opereren? Welke dynamieken en tactieken komen zij tegen? Hoe treden zij op in het publiek debat?
In vele debatten en lezingen hierover heeft hij inmiddels een paar thema’s onderkend die scherp spelen en zullen worden meegenomen in zijn lezing:
- maatschappelijk leiders zijn in het publieke debat vaak concurrent in de ogen van politici in plaats van partner
- maatschappelijk leiders zijn geen heiligen, wie daarnaar op zoek is zoekt feitelijk geen actueel en persoonlijk leiderschap
- het gevecht in de top is voor maatschappelijk leiders net zo relevant en belangrijk om goed te spelen, als voor iedereen die formeel of informeel iets wil bereiken
Gezien het domein waarbinnen de Boekmanstichting zich beweegt, zal Steven de Waal in het bijzonder ingaan op de kwesties en casussen die spelen in de cultuursector. Daar speelt in mee dat hij voorzitter is van Cultuur+Ondernemen, de stichting die de Governance Code Cultuur uitbrengt, stimuleert, onderzoekt en ontwikkelt. In de kern zal hij aangeven dat in Nederland een erg bureaucratisch en juridisch getint geloof is gaan heersen in regels, codes, eedafleggingen en formele afstandelijke testen op bekwaamheid. In zijn ogen getuigt dat van een naïeve visie op wat echt besturen (en dus ook het intern toezicht daarop) inhoudt. Daarin spelen afwegingen (volgens Aristoteles tussen deugden op grond van karakter), waarden-keuzes, board room dynamics en dat alles in relatie tot gegeven contexten, uitdagingen, spanningen, een veel grotere rol dan deze generalistische en regelgestuurde benadering toelaat of inziet.
Steven P.M. de Waal, The Value(s) of Civil Leaders. A Study into the Influence of Governance Context on Public Value Orientation
De Waarde(n) van Maatschappelijk Leiders. Een Studie naar de Invloed van Bestuuringscontext op Publieke Waarde Orientatie (met een samenvatting in het Nederlands)
Datum: Maandag 20 november 2017
Tijd: 16.00 – 18.00 uur
Locatie: Boekmanstichting, Amsterdam
Toegang: gratis, maar aanmelden is noodzakelijk i.v.m. een beperkt aantal plaatsen.
Lees hier een verslag van de bijeenkomst op de website van de Boekmanstichting.