De macht van de Disruptieve Burger: de Nieuwe Publieke Arena

Op 12 juni houdt Steven de Waal een lezing met debat bij de communicatieprofessionals van een energie producerende onderneming over de nieuwe publieke arena door de opkomst van de disruptieve burger, zoals Public SPACE dat eerder omschreven heeft.
Niet alleen de politiek heeft te maken met de nieuwe eisen aan publiek leiderschap, zoals ik al analyseerde bij de verkiezingswinst van Trump. Ik heb het inmiddels in diverse debatten en lezingen ook  behandeld voor de leiders van maatschappelijke ondernemingen, ook omdat het pregnant voortkwam uit mijn promotiestudie naar maatschappelijk leiderschap: nieuw initiatief tot public value leidt ook tot public debate.
Ik zag in die studie bij veel van de cases rond maatschappelijk leiders drie elementen die alle een rol spelen bij dat public debate:
a. Wat is exact de public value van dit initiatief?
b. Deugt de betreffende maatschappelijk leider wel qua karakter en onderliggende waarden: Waarom doet hij/zij dit? Dit element gaat dus sterk over het leiderschap en of de leider te vertrouwen is. Voor veel managers is dit element het meest persoonlijk en dus het meest confronterend en meest bedreigend: weten ze eigenlijk zelf wel waarom ze dit doen? En: kunnen ze het aan het publiek ook goed uitleggen? [Mooi om te zien dat in het boek van John Uhr over Prudential Public Leadership hij juist die combinatie tussen ethiek en retoriek voor de kracht en het gezag van publiek leiders cruciaal vindt, dit is een inzicht dat ver voorbij alle governance codes gaat, uiteraard leunt hij daarbij sterk op mijn favoriete filosoof: Aristoteles] c. Is de public value zodanig groot dat we er elders van moeten leren en het idee implementeren in de rest van de sector?
Maar het blijkt ook een fenomeen te zijn voor alle partijen, ook bedrijven, die door hun omvang of belang voortdurend te maken hebben met die nieuwe publieke arena.
De kern van mijn conclusie uit de disruptie van politiek en publieke dienstverlening is dat de disruptieve burger tegenwoordig directe kanalen heeft om zichzelf en elkaar te informeren, preferenties en meningen uit te wisselen en zich gezamenlijk te organiseren. De platformtechnologie geeft dus directe informatie- en communicatiemacht aan de burger. Er is een direct kanaal en platform gekomen voor 16 miljoen Nederlanders. De publieke opinie is voor het eerst werkelijk publiek. Eerste grote impact is nu op de professionals die meenden de publieke opinie te kennen en te verwoorden: journalisten, recensenten, opinieleiders, voorlichters, woordvoerders. Voor ieder van hen is het verlies van het monopolie op de publieke opinie en hun daarop gebaseerde gezag zeer pijnlijk.
Het beste is dat nu te zien bij de verslaggeving over de formatie op het Binnenhof: een duidelijk non-event in moderne nieuws-termen. Men doet vooral zijn best geen voortgang te boeken, geen nieuws te hebben en geen pittige uitspraken te doen. Vervolgens hangt de pers met camera ’s om die gebakken lucht heen om dat zogenaamd te verslaan, vaak nog begeleid door zelf verzonnen geruchten waar dan weer een analyse van kan worden gegeven. Het moderne publiek is al lang afgehaakt en wacht rustig af tot er echt nieuws is: een akkoord. Daar komt bij dat de meeste deskundigen menen dat een lange regeringsloosheid goed is voor de economie en de samenleving, so what to worry? Vreemd hoe ervaren journalisten het moderne mediatijdperk volledig missen en vooral nieuws proberen te maken van dit soort helemaal niks. Ze snappen vooral niet dat ze voortaan concurreren om aandacht over meerdere kanalen en dit niet zal helpen om die concurrentie te winnen. De enige die dit leek te begrijpen, was Jesse Klaver, toen hij bij de laatste breuk in de formatie zelf aan kiezers en op internet ging uitleggen hoe het zo gekomen was. Overigens in mijn ogen nog steeds wat omfloerst, verscholen en vaag. Dan dreig je feitelijk je kiezers en partijleden alleen nog maar verder te schofferen: non-nieuws verkeerd gebracht en met een foute pretentie van eerlijkheid en oprechtheid. De andere politici waren nog ouderwetser en hielden vage en ondoorzichtige speeches in de Tweede Kamer. Nietszeggend, maar braaf opgenomen in even ouderwetse journaals. Ik zit nog te wachten op het eerste nieuwsprogramma dat net als Trump openlijk meldt dat er ‘nog steeds geen nieuws is van het Binnenhof’ of ‘er is vooral fake-nieuws, wat we dus niet brengen’ en dan snel overgaat tot echt wereldwijd nieuws.
Vraagstukken die hierbij horen in de moderne publieke arena:

• Zwermgedrag van burgers en nieuws: men jaagt elkaar op, incidenten en geruchten kunnen ineens leading zijn. We kennen dit uit de complexiteitstheorie: eenlingen in massa’s die onderling verbonden zijn, vertonen dit soort opjaag en extreem extrapolatie gedrag en vooral snelle gezamenlijke reacties op (veronderstelde) bedreigingen.
• Positie van politiek: ook deze heeft geleerd te reageren op de zwermen, incidenten, schandalen en draait dan gauw mee. Dit levert immers een politieke beloning op, door de combinatie van aandacht en emotie bij de kiezers van morgen. Met de toename van beelden en teksten van en over verontruste burgers neemt dit verschijnsel dus ook toe. De kans dat je zaken kan doen in binnenkamertjes met de politiek is temidden van dat publicitaire geweld al veel kleiner geworden, maar de kans dat ze daarna hun rug recht houden temidden van dit soort incidenten is vrijwel nihil
• De rol van expertise: de meeste firma’s die publicitair onder vuur komen, zijn in ieder geval ervan overtuigd, vaak terecht, dat zij meer deskundigheid en kennis hebben van hun primaire proces. De oude houding is dus paternalistisch: ‘deze – amateur – burgers begrijpen dit niet’ en ‘we gaan het nog een keer uitleggen’. Wat nieuw is in de moderne publieke arena is dat expertise slechts als een van de bronnen van informatie geldt, andere bronnen zijn net zo belangrijk: Wat vinden vrienden en buren hiervan? Wat zegt internet erover? Op internet vind ik ook concurrerende onderzoeken en informatie, dat zaait minstens twijfel over de onafhankelijkheid van deze experts. Wat vinden we van de data en effecten die ons niet worden uitgelegd? Zelfs: Wat kunnen we zelf nog verzinnen en verspreiden aan fake-nieuws, onbewezen geruchten? Het oude adagium was natuurlijk ‘Wat geschreven is, is bestudeerd, mogelijk waar en heeft gezag’. Met een typemachine en fototoestel in ieders handen en met de directe mogelijkheid tot verspreiding naar elkaar en de wereld, is dat natuurlijk voorbij: Alles kan maar geschreven worden, hoe weet ik nog wat waar is?

Mooi om het hierover te hebben met professionals die zich hierin moeten bewegen met een belangrijke boodschap over impactvolle bedrijfsactiviteiten tegenover een verontruste maatschappij en politiek.