Dubbele crisis voor doventimmerfabriek

27 november 2012 – Timmerfabriek De Verbinding, een particulier initiatief om dove mensen aan het werk te helpen, heeft niet alleen last van de crisis op de bouwmarkt. De forse Haagse bezuinigingen op gemeenten en corporaties vormen een extra bedreiging voor de werkgelegenheid van 15 doven.
De Verbinding, timmerfabriek voor doven, is vijf jaar geleden gestart in Groningen. Initiatiefnemer is Toine van Bijsterveldt, vader van een dove zoon. Als burger en particulier startte hij de doventimmerfabriek. ‘Doven komen eigenlijk niet aan werk, zelfs niet in de hoogconjunctuur van vijf jaar geleden. We hebben organisatie en financiering opgezet en toen we de klanten hadden – want dat is cruciaal – zijn we begonnen. We hebben nu vijftien doven aan het werk.’
Fietsen
Werk is de sleutel tot participatie in de samenleving, ook voor werknemers met een lastige handicap als doofheid waardoor gewone communicatie ontoereikend is. Het effect van het hebben van werken is dat mensen weer meedoen in de samenleving. ‘In 2007 toen we begonnen had 1 dove een relatie; van de vijftien zijn er nu twee of drie die geen relatie hebben. Ze komen allemaal met de fiets naar het werk en in plaats van in de schuldsanering te zitten, zitten ze in het dovenclubhuis. Met De Verbinding laten we zien dat werk de toegang tot inkomen betekent en tot een volwaardige positie in het leven voor deze mensen’, aldus Van Bijsterveldt.
Lage overhead
Een van de succesfactoren van De Verbinding is de lage overhead. Een van de problemen volgens Van Bijsterveldt voor tal van activiteiten in het maatschappelijk middenveld is de enorme institutionele bureaucratie. ‘Als je ziet met wat voor soort institutionele, wettelijke verplichtingen, zoals commissies, overleginstanties en regeltjes, bijvoorbeeld een ziekenhuis te maken heeft, dan zie je dat tientallen procenten van het totale budget opgaan aan zaken die niets met het primaire doel, het bieden van patiëntenzorg, te maken hebben. Wij als samenleving hebben ziekenhuizen en andere instellingen met dat soort verplichtingen volgehangen. Op den duur kunnen zoveel apparaatskosten niet meer worden betaald. Bij De Verbinding hebben we daar geen last van; het voordeel is dat we alle energie kunnen steken om vijftien dove mensen aan het werk te houden.’
Experimenten
Er zijn andere verschillen en overeenkomsten tussen de particulier opgezette Timmerfabriek De Verbinding en de sw-bedrijven die van gemeentewege zijn ontstaan. Het doel van De Verbinding en de sociaal werkvoorzieningsbedrijven is hetzelfde: mensen met een handicap een werkplek bieden. De inbedding is verschillend: de sw-bedrijven hebben de overheid als vangnet. De Verbinding is een commerciële onderneming die zichzelf moet bedruipen. De financiële ondersteuning is beperkter. Bij de Verbinding werkt minder dan een handvol werknemers die persoonlijke faciliteiten hebben meegekregen van uwv en gemeente in de vorm van een soort beperkte loonkostensubsidie. Het inkomen moet verdiend worden uit de productiviteit van het werk voor De Verbinding.
Private sociale bedrijven
Financiële steun op de achtergrond is er niet van de overheid; wel van een maatschappelijk investeerder als Stichting Start Foundation. Het streven naar een arbeidsmarkt waarin iedereen welkom is, is een van de drijfveren van Start Foundation om initiatieven zoals De Verbinding te ondersteunen. C-taste, een restaurant in Amsterdam, gerund door blinden, is een ander voorbeeld. Start Foundation ondersteunt en initieert vernieuwende experimenten en ondernemingen die er voor zorgen dat mensen met minder kansen ook aan het werk komen. ‘Wij zijn sinds 2003 bezig om private sociale werkvoorzieningsbedrijven in de lucht te helpen. Wij stimuleren midden- en kleinbedrijven om meer private sociale bedrijven op te zetten’, vertelt Jos Verhoeven, directeur van Start Foundation (www.startfoundation.nl).
Crisis
De Verbinding heeft ambities, bijvoorbeeld uitbreiding vanuit Groningen naar de rest van het land, maar bij de huidige crisis is het al een hele klus om het werk voor 15 dove werknemers overeind te houden. Van Bijsterveldt: ‘We zouden best ook op andere plekken actief willen zijn, maar de bouwmarkt ligt in puin.’ Aan houten schuifpuien, dakkapellen en kozijnen is minder behoefte.
Dubbele crisis
De crisis dreigt een dubbele crisis te worden door de forse bezuinigingen van het nieuw aangetreden kabinet Rutte-Asscher. Van Bijsterveldt: ‘Binnen de overheid en semioverheid, denk aan corporaties, werken nog steeds voldoende mensen die het belangrijk vinden dat bedrijven die zich inzetten voor sociaal ondernemerschap en social return, zoals De Verbinding, opdrachten krijgen. Die bereidheid zou heel wat groter zijn, ware het niet dat de lokale overheid en de corporaties getroffen worden door de enorme bezuinigingen. De marktomstandigheden zijn dus erg beroerd.’
Sociale werkvoorziening
De private sociale werkvoorzieningsactiviteiten zoals De Verbinding hebben dus ook last van de bezuinigingen zoals de gemeentelijke sw-bedrijven. Deze krijgen direct te maken met de bezuinigingen op de sociale werkvoorziening, waardoor het voortbestaan van veel arbeidsplaatsen in de sw-bedrijven onder druk staat. Onder het vorige kabinet ging het om een forse bezuiniging, waardoor het werk van meer dan de helft van de honderdduizend werknemers (zie: www.cedris.nl) in deze sector dreigde te verdwijnen door de Wet Werken naar Vermogen. Onder het huidige kabinet zijn de vooruitzichten even beroerd door de voorgenomen Participatiewet.
Boete
Het bieden van beschut werk voor mensen met een arbeidshandicap wordt volledig gedecentraliseerd naar gemeenten, maar wel met fors minder geld. Volgens het regeerakkoord Bruggen Bouwen is er over zes jaar structureel door doelmatigheids- en efficiencykortingen 1,8 miljard minder beschikbaar. Daardoor is er slechts geld om uiteindelijk dertigduizend werkplekken in de sociale werkvoorziening te behouden. Tegelijkertijd worden bedrijven, instellingen en overheden op straffe van een boete per 1 januari 2015 verplicht arbeidsgehandicapten, een groep die 400.000 mensen groot is, in dienst nemen. Het kabinet belooft daarbij dat niemand tussen de wal en het schip valt.
Concurrentie  
Van concurrentie met de sw-bedrijven, waarvan de arbeidsplaatsen voor 70 procent gesubsidieerd worden door de overheid, laat staan oneerlijke concurrentie, wil Van Bijsterveldt niets weten. ‘Ik hoef niet jaloers te zijn op de directeuren van de sociale werkvoorzieningsbedrijven. Hen wordt van alles afgenomen. Gemeenten moeten het gaan doen, maar met minder geld. Wat ik belangrijk vind is of bestuurders en opdrachtgevers gevoelig blijven voor de intrinsieke kwaliteit van het werk wat bijvoorbeeld De Verbinding maakt. Doordat er zo wordt bezuinigd, dreigt er alleen gekeken te worden naar de prijs waarvoor je iets maakt. Men kan dan wel zeggen dat dit de onvermijdelijke uitkomst is van het beleid dat in Den Haag wordt gemaakt, maar dat wil nog niet zeggen dat het ook acceptabel is.’
Zie voor meer informatie: www.stichtingdeverbinding.nl
Dit is de 9^e bijdrage in het debat van Public SPACE over de maatschappelijke organisaties, ondernemingen en instellingen in zorg, onderwijs, volkshuisvesting. In het eerste deel van de bijdragen lag de focus op de rol van de instituties, in het tweede deel ligt de focus over het maatschappelijk middenveld op de rol van de burger. Zie voor eerdere bijdragen: www.publicspace.nl