Maatschappelijk Leiderschap vanuit ROC’s

Vanaf 1 januari 2020 ben ik benoemd als voorzitter RvT van ROC Midden Nederland. Een hele eer, uitdaging en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Ik ben me nu dus aan het oriënteren, kennismaken en inlezen. Bij de keuze om dit te gaan doen, speelde zeker mee dat ik het beroepsonderwijs in de ROC’s in Nederland een grote maatschappelijke rol vindt vervullen vanuit de public value (dit begrip van Mark Moore is gedetailleerd uitgewerkt in mijn proefschrift uit 2014, zie eerste internationale samenvatting van het promotieonderzoek) van emancipatie, talentontwikkeling, disciplinering en integratie van de vele culturen die Nederland inmiddels kent, juist ook aan de ambachts- en technische kant van de arbeidsmarkt.

Dat laatste was voor mij ook de voornaamste reden zo lang (12 jaar) bij het bestuur van FC Utrecht betrokken te zijn (waar ik per 1 januari 2020 mijn termijn heb beëindigd), na het oplossen van de oorspronkelijke ellende van ruzies in de top, financiële ellende en een volstrekt verkeerd imago in en wantrouwige relatie met ‘de stad’. Ik wilde de club daarna draaien naar een maatschappelijk profiel vanuit het enorme belang van voetbal als voornaamste integratiemachine in Nederland, waar alle kleuren en familie- en immigratie achtergronden elkaar ontmoeten (waar anders in Nederland gebeurt dit nog?) en moeten samenwerken om een sportieve prestatie te leveren. Sport verbindt juist op het voetbalveld. Beroepsvoetbal geldt daarbij voor mij als de bovenste punt van die piramide van al het voetbal in Nederland als mechanisme voor integratie en acceptatie van diversiteit (en dat wordt nu nog sterker door de grote opkomst van meiden-voetbal!), wat zo mooi te zien is omdat alle elftallen in de Eredivisie die grote diversiteit laten zien in hun team. Bij het leveren en beoordelen van je voetbalprestaties doet blijkbaar je kleur of achtergrond er niet toe!

Die grote maatschappelijke rol van ROC’s en hun toegevoegde public value bleek dus ook al niet voor niets in mijn promotie onderzoek ‘The Value(s) of Civil Leaders’ (Eleven 2014). Die connectie tussen mijn interesse en visie op de samenleving en de ROC’s was toen al zichtbaar. Van de door mij onderzochte 33 individuele maatschappelijk leiders en hun casussen, waardenpatronen en achtergrond van hun leiderschap, hadden 4 maatschappelijk leiders een connectie met ROC’s. Het maatschappelijk belang leent zich daar immers zeer voor, tegelijk heb je wel moedig maatschappelijk leiderschap nodig om die public value er dan ook uit te halen.

Die vier onderzochte maatschappelijk leiders waren:

Piet Boekhoud, voorzitter RvB van Albeda College in Rotterdam, die zag dat alleen braaf klassikaal onderwijs geven bij een deel van zijn leerlingen niet zou helpen, omdat hun thuissituatie dat eigenlijk niet toeliet. Zoals hij me vertelde moest hij sommigen op school ontbijt geven, omdat ze zonder eten op school kwamen. Anderen moest hij zelfs een slaapplaats bieden, omdat ze ‘s nachts nergens heen konden, met gescheiden of ruziënde ouders en geen huis om naar terug te keren. En sommigen bood hij onderwijs in de winkelcentra op Zuidplein omdat ze daar rondhingen, overlast bezorgden en anders dus helemaal niets leerden; kon hij ook meteen regelen dat ze daar stage liepen.

Jeroen Ankersmit, directeur ROC Amsterdam, die als echte oefen-werkplaats voor de leerlingen het College Hotel op- en inrichtte. Voor beheer, bediening en service van dat hotel werden zijn leerlingen (met hun docenten) verantwoordelijk. Zo leer je de horeca pas echt kennen, inclusief de spanningen, de lastige hotelklanten, de noodzakelijke service houding. Dit was daarmee in het land een van de eerste verzelfstandigde werkplaatsen in een samenwerking met belangrijk bedrijfsleven (het werd uiteindelijk een 4 sterren hotel), van ROC’s in het land. Deze combinaties van werk met onderwijs en van onderwijs met bedrijfsleven hebben daarna bij veel meer ROC’s een grote vlucht genomen.

Jan de Graaf, initiator en werkmeester op de scheepsreparatie werkplaats van Trix in Scheveningen. Hij werkte daar met de moeilijkste leerlingen van veel scholen uit de buurt, waaronder de ROC’s. Hij leerde hen aan de hand van het repareren van schepen arbeidsdiscipline (als je niet ‘s morgens om 08.00 uur op de werkplaats stond, hoefde je die dag niet meer mee te doen), ambachtelijk werken (van lassen tot schilderen tot motoronderhoud) en samenwerken (in plaats van elkaar uitvloeken). Omdat het product zo mooi was, leverde dat voor de leerlingen veel trots op en wilden ze dus ook maar wat graag daar werken, onder zijn strenge maar vakkundige leiding.

Mohamed Sini, als voorzitter van de stichting Islam en Burgerschap, maar daarnaast lid van het College van Bestuur van ROC Midden Nederland. Hier was dus de connectie met ROC’s en zijn werk daar indirect. De reden om hem mee te nemen in het onderzoek zat puur in het eerste. Van daaruit stak hij zijn nek uit, ook in de groepen en communities waar hij uit kwam, om te bouwen aan de brug tussen hen en iedereen om hen heen en de Nederlandse samenleving.

Een mooie oogst en een treffend bewijs van de connecties tussen mijn belangstelling, mijn promotie onderzoek (waarden en maatschappelijk leiderschap), mijn missie met de Denktank Public Space (stimuleren van actief burgerschap en maatschappelijk leiderschap) en ROC’s, ook mooi om daar in deze nieuwe functie verder op te kunnen voortbouwen.