Verkiezingsstrijd over de zorg. Column voor Zorgvisie

Politiek is voor veel mensen vaak ver weg. Onduidelijke, ruzieachtige taferelen en vage uitkomsten in ‘Den Haag’ zijn daar debet aan. Rondom verkiezingen verandert dat. Partijen en politici doen meer hun best uit te leggen wat ze vinden. Er is meer media-aandacht. Telkens klinkt de lokkende boodschap dat de kiezer binnenkort mag stemmen en dus min of meer aan het spel meedoet.

Inmiddels zijn we zover. Het kabinet is demissionair. Er komen nieuwe verkiezingen. Wat de uitslag ook zal worden, linksom of rechtsom zal de burger, de consument, de patiënt, de verzekerde gaan betalen voor de crisis. Wegvluchten voor bezuinigingen zal niet langer gaan, Berlusconi en Leterme kunnen hierover meepraten. De gezondheidszorg zal in het middelpunt van de belangstelling komen, omdat het de grootste en snelst groeiende collectieve uitgavenpost is. Politici lieten dit tot voor kort graag lopen. Ingrijpen in de AWBZ mocht in de kabinetten Balkenende-IV en Rutte niet eens bestudeerd worden. Maar de zorg is tegelijk een complex, taai en technocratisch monster.

Niet duidelijk

Zelfs de keuze van de ‘regenboogcoalitie’ in de huidige Tweede Kamer om binnen twee dagen een pact te sluiten rond de begroting valt binnen dit schema. Rond de zorg worden veel maatregelen aangekondigd (1 miljard bezuinigingen) en aangekondigde maatregelen (persoonsgebonden budget, eigen bijdrage per receptregel) teruggedraaid. Je wordt er duizelig van. De politici blijkbaar ook: veel op deze begrotingspost moet ‘nog worden uitgewerkt’. Niet onbegrijpelijk, want ook het voorgenomen beleid was niet altijd duidelijk. Zoals rond de pgb’s waar een afschaffing figureerde naast een onduidelijke, halve nieuwe maatregel. Deze inhoudelijke keuzen, veel zeer relevant voor de zorg, worden nu alweer overstemd door de ‘politieke analyse’. Wie sluit met wie een akkoord? Is dit goed voor het land of goed voor CDA en VVD, die immers de verliezers waren in het falen van de gedoogvariant met de PVV.

“De kiezer wil ideologische duidelijkheid, op het scherp van de snede en geen gepolder rond de middenstip”

Electoraal risico

Deze coalitie neemt een groot electoraal risico. In de kern zetten ze in op een uitstraling dat zij ‘het land redden’ en ‘hun verantwoordelijkheid nemen’, met een ‘middenpakket’, waarin verschillende ideologische stromingen zich tegelijk moeten herkennen. Toch leren alle analyses van de afgelopen jaren dat de kiezer deze bestuurlijke houding steeds minder waardeert. Alle bestuurlijke partijen, ook de PvdA, hebben dat gemerkt. De kiezer wil ideologische duidelijkheid, op het scherp van de snede en geen gepolder rond de middenstip.

Ook voor het bestuurlijke vermogen geldt dat de kiezer geen polderbestuur wil, maar echte expertise. Het beste voorbeeld: na de bankencrisis wonnen in diverse landen (Duitsland, Nederland, Engeland) niet de antikapitalisten, zoals de socialisten, maar de liberalen. Blijkbaar dichtte men die toch beter economisch management toe.

“Stijl, niet inhoud is politiek geworden”

Samsom

Uit de analyses van de ‘wandelgangen van Jan Kees de Jager’ blijkt dat Diederik Samsom (PvdA) tot twee keer toe is uitgenodigd mee te doen. Dat heeft hij laten lopen. Ik denk om de volgende reden. Juist de PvdA heeft gemerkt dat een bestuurlijke houding tegen haar werkt. Dat geldt al vanaf ‘Paars’ en dit akkoord is het nieuwe Paars. Dat is ook het overduidelijke verschil tussen Cohen en Samsom. Het bestuurlijke ‘meedenken’ van Cohen rond de eurocrisis werd ook niet beloond in de peilingen.

Politieke turbulentie

De vraag die voorligt in de komende verkiezingen zal zijn: geldt dit nog steeds of is de kiezer alweer toe aan de homogene rust van een bestuurlijke elite die onderling ‘zaken doet’. Ik had het gevoel dat het beeld van een Wilders die zeven weken aanzit in het achterkamertje van de Catshuistuin niet werd gewaardeerd door zijn eigen achterban. Stijl, niet inhoud is politiek geworden. De zorg zal deze politieke turbulentie onontkoombaar gaan merken. Daarvoor is ze financieel en emotioneel te belangrijk.

Deze column werd 27 april 2012 gepubliceerd op Zorgvisie.nl

Noot van de redactie: ten behoeve van de leesbaarheid zijn tussenkopjes en citaten toegevoegd.