Er komt een nieuwe minister. Column voor Zorgvisie

VVD en PvdA onderhandelen als twee woudreuzen in een verder nogal uitgedund en gekapt bos. Er moeten dus bijna wel een akkoord en kabinet uitkomen. Grote quizvraag, nu al, in de wandelgangen is: wie wordt de nieuwe minister van VWS? Wordt het opnieuw Edith Schippers of toch een ander? Op grond van politieke logica denk ik het laatste.

Toen Edith Schippers aantrad, trof ze de boedel van Klink, waaronder diverse rechtszaken. In de kern betroffen die het probleem waar ook zij mee zou worstelen: de kostenbeheersing van de curatieve zorg in een verder vrijgegeven stelsel vol prijs- en volumeprikkels. De rechtszaken brachten slechts marginaal resultaat voor de overheid en dreigden een jaarlijks terugkerende omgangsvorm tussen overheid en veld te worden. Schippers koos eieren voor ons geld, langs de weinig liberale weg van budgetbeheersing door afspraken vooraf te maken met de de koepels en die vast te leggen in een alomvattend convenant. Door de vroege val van het kabinet Rutte-Verhagen-Wilders is dit convenant nu haar erfenis. En die ziet er niet best uit.

“Schippers koos eieren voor ons geld, langs de weinig liberale weg van budgetbeheersing …”

SER-advies vat oude kreten en beloftes samen

Dat kunnen we afleiden uit het pre-advies van een belangrijk adviesorgaan, de Sociaal-Economische Raad, dat de SER uitbracht met het oog op de kabinetsformatie. De problemen van het huidige stelsel worden keurig opgesomd, de oplossingen zijn vaag of (meer) papieren tijgers. Zo citeert de raad blijmoedig de inhoudelijke afspraken van de convenanten, bijvoorbeeld voor de ggz, wat leest als een samenvatting van alle kreten en beloftes die we al 20 jaar horen. Het probleem van de innovaties die het huidige bureaucratische systeem zo ontregelen en dus nu worden ontmoedigd, lost ze op door ‘streng pakketbeheer’ met veel ‘richtlijnen’ van het College voor zorgverzekeringen en zijn Kwaliteitsinstituut. De SER suggereert zelfs ‘indicatie-interventiecombinaties’ als nieuwe loot aan de reeds bestaande woekerende dbc-stam. De geconstateerde volumeprikkels worden aangepakt met een ‘gedeelde verantwoordelijkheid’. Dan weet iedereen hoe laat het is: alleen de overheid kan ons redden.

Tegelijk wordt in de paragraaf daarna geconstateerd dat zorgverzekeraars hun verantwoordelijkheid juist niet nemen. De oplossing: dat ze nu eindelijk eens die selectieve zorginkoop gaan doen. Dat kon toch al vanaf 2006? De SER neemt hun verdedigend argument klakkeloos over: er is geen transparante kwaliteitsinformatie en dus kijken we allemaal weer naar het Kwaliteitsinstituut. Het hele idee dat dergelijke informatie aan ieder contract ten grondslag moet liggen en dat een ‘markt’ – zeker een die bestaat uit vier oligopolisten, – dat ook kan afdwingen en wel beter dan een overheidsinstituut, ontbreekt. Eerder is in het preadvies terecht geconstateerd dat hier ook niet het probleem (maar wel het excuus) zit. Zorgverzekeraars durven niet hard op te treden uit angst voor imagoschade, zo staat er letterlijk. En dat zal dus zo blijven en wordt gefaciliteerd door uitstelgedrag richting nieuwe protocollen, standaarden en instituten.

“Ik noemde dat eerder Russisch privatiseren, en ook wel China Zorg”

Vijf nieuwe maatregelen

Die boedel ligt nu klaar. En, zoals het advies aantoont, de nieuwe minister staat er alleen voor. De economische ideologen prediken weer de passie van een schijnmarktbestel met veel gezamenlijke verhulling, vervlechting en bureaucratie. Ik noemde dat eerder Russisch privatiseren, en ook wel China Zorg. Dat verhaal zal Schippers echter niet onderuit kunnen halen, omdat zij en haar partij dat geloof hebben gedeeld in de verkiezingen. Tevens zal nu moeten worden bewezen dat de wankele, papieren convenanten hebben geholpen, altijd lastig als het je eigen ‘uitvinding’ is.

Ten slotte zie ik vijf belangrijke nieuwe maatregelen, waarvoor ze ook niet graag verantwoordelijkheid zal willen nemen:

• een waarborgfonds oprichten in combinatie met een ‘levend testament’ voor zorgverzekeraars, zodat ze niet langer individueel grote reserves hoeven aan te houden van ons premiegeld met het oog op een (onwaarschijnlijk) ‘faillissement’;
• het dot-systeem handhaven (heeft erg veel gekost), maar in combinatie met budget- en preventieafspraken met zorgverzekeraars of landelijk gebudgetteerde contracteerruimte, in regionale of ketensamenhang;
• het salaris van medisch specialisten aanpakken; uit het laatste CBS-rapport (2012) blijkt een gemiddelde winst over alle specialismen van €176.000,-, als gevolg van een jaarlijkse groei van hun winst met minimaal 8-10 procent per jaar (en soms meer), bovenop een ook niet slecht norminkomen van €129.000;
• de eerstelijn versterken via steviger allianties van zorgverzekeraars
• een inkomensafhankelijke zorgpremie invoeren en tegelijk het systeem van zorgtoeslag afschaffen.

Dit alles maakt dat ik denk dat we een andere minister van VWS zullen krijgen.

Deze column werd op 26 september 2012 gepubliceerd op Zorgvisie.nl

Noot van de redactie: ten behoeve van de leesbaarheid zijn tussenkopjes en citaten toegevoegd.