ChinaZorg. Column voor Zorgvisie

Economen waarschuwen ons voor de gevaren van te weinig marktwerking. Graag wijs ik op drie andere gevaren: te politieke overheidsplanning, te weinig overheidsplanning en te weinig eigen maatschappelijke verantwoordelijkheid van private partijen.

Met dit retorisch sterke kabinet, lijkt het nu alsof er een meer liberale koers zal worden gevaren in de gezondheidszorg. Sommige economen, zoals van Wijnbergen en Baarsma, zien daarin een doorsteek naar een ‘echte markt’. Daar verwachten ze veel heil van. Nu kan ook dat onderdeel van de retoriek zijn. De harde, voorspellende waarde van inzichten uit de economie wordt wel betwijfeld. Maar er is iets anders aan de hand: die doorsteek naar een echte markt kan en zal er in Nederland nooit komen.

Randje marktwerking

De Nederlandse zorg is het best te typeren als ChinaZorg: veel staatsplanning en een randje marktwerking. Het is een markt die wordt aangejaagd en opgezet door de overheid. In eerste instantie is het een politiek project en dat maakt de overheid belangrijker. Het departement van VWS is sinds de invoering van de ZVW in 2006, kampioen Kamervragen, commissievergaderingen en burgerbrieven. Tel uit je (politieke) winst. Maar ook de sector zelf kan er wat van. Men sluit een collectief convenant met de overheid, waarin volumegroei wordt gegarandeerd en gemaximeerd. Wat voor ondernemers zijn dat?

“Er is nog veel te doen, maar laten we dat minder mythisch doen en meer met Chinese realiteitszin”

Zwakste partij

Naast de economen die al voldoende aandacht vragen voor de gevaren van te weinig marktwerking, zou ik aandacht willen vragen voor andere gevaren: te politieke overheidsplanning, te weinig overheidsplanning en te weinig eigen maatschappelijke verantwoordelijkheid van private partijen.

Te politieke planning ontstaat als overheidsregie niet gericht is op het ‘beste voor het stelsel’, maar op wat haalbaar is in het krachtenveld. Dan richten maatregelen zich op de zwakste partij. Recente voorbeelden daarvan zijn het afschaffen van de pgb’s en het erg laat betrekken van de privéklinieken bij de landelijke afspraken.

Te weinig overheidsplanning zien we in het herclusteren van medische producties over minder faciliteiten (kwaliteit, volume), in de organisatie van de acute zorg (zie recent RVZ advies), in de vereenvoudiging van de prijssystematiek (DOT’s) en in de verdwijnende regionale samenhang van de eerste lijn.

Te weinig maatschappelijk gedrag zien we nu bij de ziekenhuizen die blijven menen dat anderen verantwoordelijk zijn voor de kostenbeheersing. Terwijl dit een maatschappelijk vraagstuk is van majeure aard en zij er juist als eerste over gaan. We zien het ook bij de zorgverzekeraars die (tot nu?) niet echt op kwaliteit durven selecteren en sturen.

Salarissen specialisten

En dan nu een puzzelvraag voor de lezer: de beheersing van de salarissen van medisch specialisten is nu ook zo’n falend element. Wat is daarvoor de beste oplossing: meer markt, meer overheid of meer eigen maatschappelijke verantwoordelijkheid? Er is nog veel te doen, maar laten we dat minder mythisch doen en meer met Chinese realiteitszin.

Deze column werd 7 november 2011 gepubliceerd op Zorgvisie.nl

Noot van de redactie: ten behoeve van de leesbaarheid zijn tussenkopjes en citaten toegevoegd.