Reset van het woonzorglandschap: Nieuwe Agenda en Ambities

Begin september zat ik een 3-daagse conferentie voor met bestuurders uit de sectoren van wonen, met name woningcorporaties, maar ook uit vastgoed, en van langdurige zorg en dan vrijwel alle sectoren van care, zoals thuiszorg, gehandicaptenzorg en verpleegzorg. De conferentie was een initiatief van de Blommesteingroep, maar zeker ook van veel van deze mensen uit het veld, die echt toe waren aan actie en afstemming met elkaar.

Dat gevoel lag sowieso over de hele conferentie, goed verwoord door de eerste inleider, Martin van Rijn, nu voorzitter van Aedes: de tijd van cijfers en rapporten en analyses is al een tijdje voorbij, het is nu tijd voor actie, vanuit een terecht gevoel van urgentie. Nog een rapportje of grafieken of analytische voorspellingen dat de vergrijzing zal toeslaan, dat er woningnood is en dat de combinatie van wonen met zorg drastisch moet worden vernieuwd, zijn niet meer nodig, sterker nog: eigenlijk een belachelijk en verkeerd antwoord.

Ik gaf op het eind een samenvatting van de punten die in mijn ogen en het perspectief van de Denktank Public SPACE als belangrijkste waren langsgekomen. Langs de indeling van Inhoudelijk, Proces en Ambities voor de Next Step. Dat waren, naast dit heersende algemene gevoel van urgentie en noodzakelijke actie, de volgende:

INHOUD

A. Arbeidsmarkt, arbeidsmarkt, arbeidsmarkt.

Als een rode draad liep door alle gesprekken de urgentie van het werven (en behouden!) van goed personeel. Men herkende zeer de slag die we daarin gemaakt hebben in het recente Jeugdzorg manifest met FNV samen, dat dat vooral gaat om goed werkgeverschap en goede organisatie, waarin professionals centraal staan, de ruimte krijgen en kunnen nemen en niet lastig worden gevallen met administratie en beheersing en de echte professional lead, de leiding krijgen om hun werk te kunnen doen met collega’s.

B. Een omwenteling in perspectief: Civil Society en Burger moeten centraal gaan staan, in beleid, in communicatie, in bouw en in zorg.

Dit nieuwe perspectief geldt bij uitstek op dit terrein: de combinatie van wonen met de (oplopende) zorg voor kwetsbaren, zoals ouderen, gehandicapten, chronische patiënten. Juist daar moeten we af van de onnodige institutionalisering en het heersende aanbod-denken naar vraaggericht, op maat, dichtbij de burger, leunen op de zelforganisatie van community’s etc.

Voor mij als voorzitter van de denktank Public SPACE die juist dat denken, het bevorderen (ook in perspectief en beleidsoriëntatie!) van actief burgerschap en maatschappelijk ondernemerschap, al 20 jaar promoot is dit natuurlijk een zeer welkom inzicht en vooral de grote aanhang onder dit type koplopers.

Vanuit datzelfde perspectief en missie heb ik ook al jaren de observatie dat Nederland, zeker de publieke sector, is opgevoed tot een verslaving aan politiek en overheid. Daar moet alle heil vandaan komen. Die hebben het beste overzicht en, uiteraard, ook aardig wat macht in de vorm van wetgeving en publieke financiering. Toch past dat niet bij de Nederlandse geschiedenis van autonoom burgerschap en van de vele succesvolle voorbeelden van maatschappelijk ondernemerschap, inclusief dus de typisch Nederlandse publiek/private constructie van de maatschappelijke ondernemingen, zoals woningcorporaties en zorginstellingen, zoals door mij gelanceerd en omschreven in mijn boek van 2000! Het past dus inmiddels ook niet meer bij het noodzakelijk antwoord op de nieuwe urgente uitdagingen en acties die zich nu aandienen!

Dat leidde dus ook tot een omwenteling van het politieke perspectief in deze conferentie (als het aan mij ligt).

Verheugd over de stagnerende formatie: veel ruimte voor eigen maatschappelijk ondernemerschap

De verheugende paradox doet zich dus nu voor, bij deze stemming en inzichten, dat de huidige stagnerende formatie van een nieuw kabinet alleen maar gunstig is! Vroeger zou de reflex zijn (nogmaals) boze brieven vanuit lobbybureaus en brancheverenigingen aan de informateur te schrijven waarin de nood in de sector als steeds groter wordt geschetst. Die brieven kwamen ook toen al, vrijwel steeds ongelezen, terecht in een zijkamer op het ministerie van AZ om later braaf gearchiveerd te worden. De nieuwe tijd en inzichten lokken dus juist veel behoefte aan eigen verantwoordelijkheid en eigen maatschappelijk ondernemerschap uit en de stagnerende formatie biedt die ruimte en roept er zelfs toe op!

PROCES

C. De noodzakelijke switch in aanpak leidt ook tot de behoefte aan een nieuw frame, een nieuw perspectief, ook op de eigen organisatie.

Er waren zelfs geluiden dat de eigen organisatie kon krimpen, of autonomie inleveren door structureel samen te werken of zaken overlaten aan anderen. Het behoud en de continuïteit van de eigen organisatie staat niet langer voorop. Dat heeft te maken met de drie grote principes onder de noodzakelijke omwenteling, die al gaande is:

Woonzorg moet voortaan gebaseerd zijn op 3 principes/uitgangspunten (een fraaie samenvatting die ter plekke werd geleverd door Matti Paardekoper):

1. Zelf, tenzij: zoveel mogelijk zaken zelf of met mantelzorg en familie proberen te blijven doen en andere zaken natuurlijk in samenwerking met instanties en professionals, maar niet bij voorbaat ervan uitgaan dat dat ‘beter’ is.

2. Thuis, tenzij: zo lang mogelijk vanuit huis denken en werken, dat huis misschien zelfs daarvoor inrichten, totdat echt een andere aangepaste woning of wonen in een zorginstelling nodig is

3. Digitaal, tenzij: dat heeft de corona crisis ons geleerd, het digitale helpt mensen op afstand en in huis, ondersteunt hen, geeft hen data, maakt monitoring op afstand mogelijk. Ook daar geldt: tot er een grens wordt bereikt, of mensen zelf toch liever fysiek of hybride contact hebben. De feitelijke zorg en het feitelijke wonen zijn natuurlijk altijd fysiek!

AMBITIES

Er kwamen heel veel ambities en plannen langs gedurende deze 3 dagen. Niet alleen in stilte, in de bekende wandelgangen en borrelmomenten (op gepaste afstand), maar ook openlijk in meetings en zelfs in plenaire debatten. Men is niet bang om initiatief te nemen, ambities te melden (met het gevaar dat die niet gaan lukken), of handreikingen naar anderen te doen. Dat speelde rond bouwen en vastgoed, rond arbeidsmarkt aanpak en uitwisseling van schaars personeel, ook van onderlinge verdeling van taken (en dus budgetten of personeel!) en vanwege het omarmen van het nieuwe perspectief richting civil society en communities: dat zal samen moeten, die begrijpen de institutionele verkokeringen en eigenbelangen zeker niet!

Een mooie conferentie over een belangrijk thema, waarvan deze mensen, waaronder veel bestuurders de urgentie echt voelen!

De uitkomsten van het Maurick Offensief zijn door de Blommestein Groep samengevat in een management summary (download pdf) en hier is een terugblik te vinden incl. een overzicht van deelnemers.