Leiderschap en Groei: De gecombineerde agenda

Nederland klimt uit het economisch dal. Maar de onzekerheid is groot, na de tik. Nederland verloor zijn onschuld. Onze banken bleken mee te doen aan de verkoop van onbegrijpelijke risico producten, aan veel te hoge hypotheken en aan manipulatie van rentestanden. Onze regering ontkende nog tot in 2009 dat Nederland in de problemen zou komen. Het CPB bleek telkens de vorige trend goed te kunnen voorspellen, maar niet de knik in de trends als het er echt om spande. Het kabinet sloeg aan het polderen, zowel met de oppositie die nodig was in de Eerste Kamer als met de koepels, SER en brancheverenigingen. Vele convenanten volgden, met voor iedere polderbestuurder wat, maar weinig duidelijkheid voor de burgers. Velen voelden lastenverzwaringen, terwijl de overheid het verhullend had over bezuinigen. De overheidsschuld wordt afgebouwd ten koste van de toch al hoge private schuld. Dit zal het vertrouwen in een beschermende en rechtvaardige overheid ondermijnen. Alle zekerheden gingen tegelijk onderuit: de pensioenen, de prijs van de eigen woning, de bouw- en opknap plannen van de woning corporaties, de kosten van energie en water, de banen van de middenklasse, de omzet van de zzper. Zie het als een eerste, niet eens zo lichte aardschok. In Groningen kunnen ze er inmiddels over meepraten. De grond voelt ineens niet meer zo vast als voorheen, de bezorgdheid voor een volgende golf blijft voortaan hangen en vanaf nu is er het knagende gevoel dat er structurele verschuivingen gaande zijn onder de aardkorst. We krabbelen op, maar met een verbijsterde blik in de ogen.
Naast groei zal er ook krimp zijn. Naast nieuw succes, met name in export, zal er ook verlies zijn, zoals de ontslagen bij Achmea, Rabo, Aldel, Phillip Morris en in de zorg laten zien. Oude instituten zullen terug willen naar oude routines en vroeger gezag (banken, SER), maar zullen de verkruimeling van hun positie ervaren. De melkkoe van de middenklasse, tegelijk de beschavingsruggengraat wankelt onder de vaste lasten die elke anonieme instantie blijmoedig komt opeisen. Dit zijn bij uitstek tijden die vragen om een open blik, om goed luisteren naar nieuwe trends en nieuwe zorgen en dus om leiderschap. Van leiders wordt bescherming gevraagd, rechtvaardige keuzen in teruggang,  maar ook perspectief en toekomstvisie.
Vandaar de combinatie van Groei en Leiderschap in het recente dossier van FD in partnership met Public SPACE.
Download het FD-dossier Nieuw leiderschap (pdf)
Steven de Waal schreef de in- en uitleiding van dit FD-dossier. In de inleiding (p. 32-34) gaat hij vooral in op de noodzaak van leiderschap, omdat het landschap definitief veranderd is en er veel minder zekerheden zijn. Hij somt drie kenmerken van leiderschap op. Leiderschap is persoonlijk, niet positiegebonden. Leiderschap is zichtbaar en noodzakelijk bij spanningen en indringende keuzen. Leiderschap staat of valt met spontane gecommitteerde volgers. Gezien deze roep om leiderschap, denkt hij dat een aantal bestuurlijke types zullen verdwijnen. Allereerst de afstandelijke, technisch bekwame maar in persoonlijkheid ‘gehandicapte’ bestuurder. Dan de voor spanningen wegduikende bestuurder, die alles in consensus en compromissen wil oplossen. En tenslotte zal de puur op eigen positie en interne politiek opererende bestuurder, die helemaal niemand spontaan weet te binden, verdwijnen.
In de uitleiding somt hij belangrijke kenmerken op van ‘nieuwe leiders'(p. 45). Ze houden het hoofd koel, zijn streng doch rechtvaardig, kunnen te allen tijde goed communiceren en hebben een visie. Daaraan zijn ze te herkennen in hun job interview of carrière stap.
Tussendoor staan in het dossier vele interessante bijdragen, onder andere over sturen op kernkwaliteiten, sociale ondernemers, helderheid in turbulentie, omgang met identiteit in fusies en de relatie tussen leiderschap en macht. Het is daarmee een belangrijk dossier in een belangrijke tijd van omslag.