Nederlandse gezondheidszorg: fout stelsel of foute analyse?

De laatste week heeft minister van VWS, Hugo de Jonge, de kat de bel aangebonden en gemeld dat hij de ‘marktwerking in de zorg te ver vindt doorgeschoten’. Die analyse bevat feitelijk vooral mythe en retoriek.

Het stelsel dat op 1 januari 2006 is ingegaan is geen markt, ook al is dat toen ideologisch door de VVD minister die het invoerde, Hans Hoogervorst, zo geframed. De VVD heeft het, zo blijkt nu dus, als mythe succesvol neergezet. Vele politieke partijen gebruiken dat frame nu dankbaar als ‘boksbal’ als ze maatregelen willen verdedigen om fundamentele zaken in de zorg aan te pakken, wat inderdaad hard nodig is. De enige echte marktelementen in het huidig stelsel zijn de private positie van de financiering via banken en het binnen Europese wetgeving vastleggen van een private markt van zorgverzekeraars. De banken zijn daarmee de echte marktpartijen met veel privaat risico, naast de vastgoed industrie die al 15 jaar inspeelt op de toenemende koopkracht en wensen in het ouderenzorg-segment. De Europese private positie van zorgverzekeraars als marktpartij kost ons alleen maar geld: het is de reden waarom nationalisatie nooit meer zal kunnen, wat de SP ook denkt, en ook een reden waarom ze vrij grote reserves moeten aanhouden vanwege de illusie dat ze ooit failliet kunnen gaan. Uiteraard zijn er meer marktelementen, maar die zijn niet uitgevonden door ‘het stelsel’, zoals commerciële toeleveranciers, de bouwindustrie en pharmaceutische industrie. Zelfs wat al van oudsher ‘ondernemers’ heette en dus een marktpartij leek te zijn, de medisch specialisten, kent een inmiddels lange traditie van aarzelen, zoeken en vooral warrig en onduidelijk oplossen van hun positie. Dat zorgaanbieders al ca. 10 jaar failliet kunnen gaan (zoals recent weer bleek bij de Slotervaart en Lelystad Ziekenhuizen), bleek vanaf het begin niet zozeer marktmechanisme, maar politiek mechanisme: het parlement heeft op een gegeven moment besloten zorgaanbieders die zij ‘overtollig’ acht (een puur politieke analyse!) niet meer te redden.

#ChinaZorg: beetje markt en vooral veel corporatistische staatssturing

Ik noem het in mijn lezingen, o.a. voor voorzitters van raden van toezicht en medisch specialisten, al jaren #ChinaZorg: beetje markt aan de randen (te zien rond privéklinieken, zelfstandige behandelcentra en innovatieve woon-/zorgconcepten) en vooral veel corporatistische staatssturing (zie de vele convenanten met daarin tarief-, volume-, budget-, kwaliteit- en keten-afspraken en zie ook de enorme berg wetgeving over heel veel, van zorgkwaliteit tot patiëntenrechten tot governance!).

“Er dreigt dus een politieke strijd voor de bühne waarbij bestuurders en professionals in de luren worden gelegd en al helemaal niet feitelijk worden geholpen …”

Hugo de Jonge heeft met zijn uitspraken dus enerzijds een politiek-ideologische strijd wakker gemaakt (zie o.a. de stelselkritiek van het PvdA Zorgadvies over het nieuwe stelsel in 2005, waar ik voorzitter was), anderzijds ook een strijd om feiten, waarneming en analyse ervan. Zo lang politici in hun analyses de mythe overeind houden dat het huidig Nederlands stelsel van zorg een markt is, zal hun beleid en de bijbehorende stappen en maatregelen even zweverig zijn als die foute analyse. Waarbij er overigens nog een verschil is tussen een analyse van de care en van de cure, die ook in de portefeuilleverdeling tussen de twee ministers op hetzelfde departement en dus vermoedelijk ook in hun waarnemingen is terug te zien. Dat is ook het verwarrende in de stelling van De Jonge: heeft hij het over de hele zorg of alleen over zijn portefeuille, de care, waar de marktwerking eigenlijk vooral in de aanbestedingspraktijk (merendeel van gemeenten!) zit? Er dreigt dus een politieke strijd voor de bühne waarbij bestuurders en professionals in de luren worden gelegd en al helemaal niet feitelijk worden geholpen in waar ze in hun praktijk nu echt structureel last van hebben.

Wat er fout ging in het stelsel van gezondheidszorg

Mijn meer objectieve en door concrete observaties gestaafde analyse van wat er fout is gegaan in het Nederlands stelsel van gezondheidszorg staat goed opgesomd in onderstaande sheet uit mijn lezingen. Ik raad de huidige ministers en politici, omwille van een goede bijdrage aan de Nederlandse gezondheidszorg, dus dringend aan dit beter tot zich door te laten dringen: