De nieuwe macht van burgers

De afgelopen twee jaar heeft Dr. Steven P.M. de Waal wereldwijd lezingen gegeven naar aanleiding van zijn nieuwste boek, dat eind 2018 op Amazon verscheen: ‘Civil Leadership as the Future of leadership. Harnessing the disruptive power of citizens’. Met name de subtitel roept veel vragen op over die nieuwe macht van burgers die hij in het boek beschrijft. Terwijl de hoofdanalyse van het boek natuurlijk is dat op dit moment het eerste deel, de hoofdtitel, dat gaat over het noodzakelijk antwoord op die nieuwe macht, het civil leadership, eigenlijk vaak het zwakste onderdeel is en de meeste aandacht zou moeten krijgen. Vanuit die voortdurende vragen en aandacht voor deze kwestie, wordt zijn analyse van die nieuwe macht van burgers steeds duidelijker, scherper en gearticuleerder. Dat leidt nu, vanuit de analyses in het boek, tot de volgende verscherpingen.

Het gaat om drie soorten nieuwe macht:

1. Macht over publieke opinie: het is voor het eerst dat de publieke opinie van het publiek zelf is en niet van allerlei tussen-figuren die claimen die te kennen, te kunnen ‘duiden’ en dus ook te kunnen ‘verwoorden’, zogenaamd ‘namens het publiek’,

2. Macht tot snelle en massale bottom-up-organisatie. Dit leidt er onder andere toe dat negatieve publieke opinies zich nu kunnen uiten in razendsnel en massaal publiek protest, zoals recent o.a. te zien in Hong Kong, Beiroet en onze eigen boeren op het Malieveld en

3. Macht tot eigen, individuele verzameling en deling van kennis (iets wat in ons land noch het kabinet noch het OMT door lijken te hebben: ieder van ons weet al lang wat Japan of Italie of USA gedaan heeft tegen het virus, waar een Nederlands kabinet op dat moment nog een beetje over loopt te delibereren, maar dat uiteraard kort daarna toch ook zal gaan doen).

De eerste macht, de macht over de publieke opinie

Deze leidt tot een enorm strategisch belang van reputatie management en vooral van zichtbaar publiek leiderschap. Het leidt tot een volstrekt nieuw medialandschap, waarin de #battlefortheeyeballs (de strijd om het meest schaarse goed van dit moment: aandacht) de ultieme strategische frontlinie is. Dat geldt voor alle media in onderlinge concurrentie. Denk dus niet dat de klassieke media een voorsprong zouden hebben, of degelijker zijn of die strijd wel zullen winnen. Tevens leidt het tot een veel theatraler en spannender politieke arena. Het is niet voor niets dat veel leiderschapsprogramma’s toenemend ook theatrale of retorische vaardigheden aanbieden. Uiteindelijk gaat in deze nieuwe strijd de parlementaire agenda en ook bijbehorend en elkaar verder versterkend de media aandacht gedomineerd worden door een agenda die op de publieke tribune, wat ouderwets social media heet, het belangrijkste wordt gevonden. Het is nog sterker: Nederland heeft nergens directe benoemingen van overheidsbestuurders door kiezers zelf, die indirecte praktijk zal er toenemend toe leiden dat pas NA iedere benoeming, van ministers tot burgemeesters, door henzelf de strijd om public authority moet worden gevoerd! De benoeming zelf zal als zodanig, ongelegitimeerd als die is voor de publieke tribune, daar dus helemaal niet meer toe leiden.

De tweede macht, de macht tot snelle en massale bottom-up organisatie

Deze is wereldwijd zichtbaar. Van de Gele Hesjes in Parijs tot de straatprotesten in Hong Kong tot de opstand van de boeren op het Malieveld in Den Haag. Het is ook te zien aan redelijk brave, massale gebeurtenissen als informele sportactiviteiten van groepen ergens in een park of langs looppaden. In het boek heet dit o.a. de opkomst en mogelijkheid van #swarmbehaviour. Door de nieuwe smartphone technologie, kunnen grote groepen burgers zich gaan gedragen als ‘zwermen’ in hun meningsvorming, keuzegedrag, mode verschijnselen, naast dus het meer fysieke van publiek protest of zelfs vechten met de politie. Ook een meer positieve variant die hierdoor opkomst is het organiseren van ‘eigen’ publieke diensten via coöperaties en zelforganisatie, doordat men gelijkgezinden, of gelijke klachten over geboden dienstverlening toenemend ‘bij elkaar kan halen’. Dit fenomeen van burger zelforganisatie zal nog groeien.

De derde macht, de macht tot eigen verzameling en deling van kennis

Deze is natuurlijk al langer bekend (we hebben het onder andere al geanalyseerd in 2009 rond de affaire met de DSB Bank, leidend tot de dreiging van een ‘bankrun’!). In de afkorting Informatie en Communicatie Technologie, zijn de beide eerste machten erg gebaseerd op de C kant en deze op de I kant. Het gaat er hier om dat de nadruk ligt op het ‘eigen’, dus volgens eigen behoeften, eigen inzichten, eigen prioriteiten.

Dit leidt tot een strijd om ‘waarheid’, maar eigenlijk om een strijd om publiek gezag en opiniemacht: the battle for public authority!

Vergeet de zichtbare verongelijktheid van de voorheen bekende experts die dit allemaal maar niks vinden, want het ondermijnt natuurlijk hun positie van ‘erkend’ gezag en prestige, waar ze inmiddels ook erg aan gewend zijn. Het meest duidelijk speelt dit nu in publiek debat waar zogenaamde experts als ministers of hoogleraren onderuit worden gehaald met die alomtegenwoordige kennis. Het gaat hier uiteindelijk dus om de ‘macht tot interpretatie van ‘feiten’ en ‘nieuws’. Het fraaist was dit gevecht zichtbaar in het feit dat toenmalig president Trump de term ‘fakenews’ juist pas begon te gebruiken toen hij ‘in office’ was. Daarvoor, in zijn eigen campagne, waarin het barstte van fakenews, viel die term bij hem natuurlijk geen moment. Toen hij eenmaal president was, kreeg hij te maken met een onafhankelijke pers die openlijk andere feiten naar boven haalde dan hij wenselijk vond, zijn oude manipulatie van het nieuws was dus voorbij.

Je zou kunnen zeggen dat iedereen die de term ‘fakenews’ hanteert, ook door er kritiek op te leveren, meedoet aan dit oude paradigma. Hij/zij veronderstelt dat er blijkbaar waarheid is en niet-waarheid, ook in wat media (laten) communiceren. Ook hier zie je dus eigenlijk die oude frustratie over verloren interpretatie macht van de oude heersers, zoals columnisten, journalisten, presidenten etc.

Het is ook goed zichtbaar in relaties gebaseerd op ouderwetse macht, zoals bij dokters: ineens blijken patiënten, zeker chronische patiënten, allerlei zaken rond medicijnen, therapieën en zelfs over goede ziekenhuizen en slechte al verzameld te hebben (en vaak beter onderbouwd dan de dokters veronderstelden te weten).

De meer positieve variant die past bij deze nieuwe macht, is natuurlijk het inzetten op ‘wisdom of the crowd’, bijvoorbeeld bij burgerpanels en burgerpeilingen en raadplegingen in het algemeen.

Conclusie

Deze drie machten kleuren op dit moment de publieke wereld: de politiek (zoals gewoonlijk hadden dictators deze nieuwe macht via internet eerder door dan veel democratische bestuurders), de pers en het publieke debat. Belangrijkste te leren factor is dus nu het juiste publiek leiderschap, civil leadership. De strategische analyse wordt nu, na ca. 3 jaar lezingen, wel toenemend erkend in het publiek van Public Space. De tijd van ontkennen, bagatelliseren en zwart maken van die nieuwe macht is wel zo’n beetje voorbij, nu op weg naar civil leadership!