‘Grandes Oeuvres’: Hoe nu verder?

Op 29 januari 2007 presenteerden wij het manifest ‘Naar een intelligente en verbonden overheid’, een publicatie van de Denktank van Public SPACE. Het manifest heeft in de daarop volgende weken nieuwswaarde weten te creëren, zowel de digitale, als de gedrukte pers, radio en TV hebben er uitgebreid aandacht aan besteed. Daarbij werd het ‘grote standbeeld voor de kust’ en andere suggesties voor grote infrastructurele werken (de Nederlandse variant van de Grandes Oeuvres van Mitterrand) veelal beschouwd als de belangrijkste suggestie van Public SPACE. Dat was natuurlijk niet geheel terecht. Toch gaf deze media aandacht ons wel de kans het achterliggende gedachtegoed toe te lichten.
Het gedrukte manifest zelf is in grote oplage verspreid en het is veelvuldig gedownload van de website. Tijdens de maanden januari en februari is het aantal hits op de site verdubbeld. De reacties waren veelal positief.

Gedeelde en herkende kritiek

Deze publieksreactie heeft aangetoond dat we een gevoelige snaar in de Nederlandse ‘ziel’ hebben geraakt. Dat wordt NIET in eerste instantie veroorzaakt door onze analyse van de problemen (die wordt gedeeld en herkend) en het komt ook NIET door onze kritiek op het functioneren van de overheid (die wordt gedeeld, met soms de kanttekening dat we zelfs te kritisch zijn en ook teveel lijken te verwachten van diezelfde overheid). Het komt ook NIET door de inhoudelijke agendering van de grote problemen waar Nederland voor staat. Die is niet nieuw en niet beter dan die van het parlementaire en publieke debat. Zoals ook in het manifest staat: de agenderingsfunctie van de politiek is haar kracht en sinds Fortuyn zelfs (weer) enorm versterkt.

Nederland pakt problemen niet voldoende groots aan

Het kernprobleem dat we blijkbaar WEL adequaat en vrij uniek hebben aangesneden in het manifest en de toelichting en discussies die daar op volgden, is dat de grote problemen waar Nederland voor staat, vaak niet voldoende groots worden aangepakt. Er staat in de publieke sector in Nederland permanent een soort gehaktmolen aan die alle grote kwesties verhakseld tot de kleine probleempjes waarmee ons huidig openbaar bestuur dan wel om weet te gaan. Die gehaktmolen heeft vele namen: verkokering, bestuurscentrisme, bestuurlijke drukte, eilandengedrag (ook van de private sector naar de overheid!), juridificering van beleid en processen etc.

Desastreuze reflexen

Na de agendering gaat het hopeloos mis. Problemen worden gebagatelliseerd of worden bij anderen gelegd. Dit gebeurt vanuit de reflexen van alle verantwoordelijken dat zij alleen hun eigen domein overzien en niet dit hele probleem alleen kunnen oplossen. Maar ze grijpen om allerlei redenen niet naar de formule van samenwerken of een ander de hele regie gunnen, neen de reflex gaat naar de gehaktmolen: klein maken. Uiteraard is dit vooral een mentale en verbale exercitie, het werkelijke probleem wordt hier niet kleiner door en door de halfslachtige aanpak zelfs mogelijk groter. Zie fileproblematiek, zie achterstanden in beroepsonderwijs, zie aanpak grootschalige criminaliteit, zie belasting spoorwegnet etc. Nederland gaat te vaak en te lang over op kleinschalig repareren in plaats van grootschalig oplossen.

Download het gehele artikel ‘Grandes oeuvres – hoe nu verder?’