Nu is het duidelijk, of toch niet? Column voor Zorgvisie

Onder druk van de EU kwam het Lente-akkoord tot stand met een belangrijke rol voor de gezondheidszorg. Het akkoord is door de EU van commentaar voorzien en door de coalitie verder ‘uitgewerkt’. En dat was dat.

De afgelopen week heeft op twee fronten ogenschijnlijk duidelijkheid gebracht in de politieke strijd om de zorg. De EU-commissaris Olli Rehn kwam met zijn opmerkingen bij het Nederlands beleid. De kranten hebben hem al de ‘begrotingstsaar’ gedoopt, waarschijnlijk omdat Nederland zich sinds kort een vazalstaat van de EU voelt. De Kunduz- of Lente-coalitie uit de Tweede Kamer kwam, via het kabinet, met een verdere uitwerking van het in maart gesloten akkoord, dat vooral tot stand kwam om voldoende indruk op diezelfde EU te maken.

“De zorgwerkelijkheid zal zich moeten aanpassen aan de inschatting in de Haagse wandelgangen.”

Langdurige zorg

De Nederlandse gelegenheidscoalitie had een erg groot bedrag ingeboekt aan bezuinigingen op zorg. De grootste en snelste maatregel – 800 miljoen door verhoging van het eigen risico – heeft allerlei onvoorspelbare effecten variërend van vraaguitval, financiële onderhandelingen in de spreekkamer tot wanbetaling. Nu is ineens ook sprake van hervorming van de langdurige zorg.

De politiek heeft twee achtereenvolgende kabinetten (Balkenende IV en Rutte), dus sinds begin 2007, in wisselende samenstelling afgesproken dat de AWBZ volledig taboe is. Er mocht zelfs niet op gestudeerd worden. Nu is, in de euforie van een uitgewuifde PVV, onder leiding van boekhouders, in zeer korte tijd deze hervorming bedacht. Dat is op zijn minst onzorgvuldig en vooral amateuristisch. Het gebrek aan studie en gedachteontwikkeling is goed te zien. Het hoofdthema van de hervorming is de eeuwige extramuralisering en herintroductie van de wijkverpleegkundige. Dat is al jaren staand beleid én praktijk in het betreffende veld. De voornaamste maatregelen zijn financieel-technisch gemotiveerd. De zorgwerkelijkheid zal zich moeten aanpassen aan de inschatting in de Haagse wandelgangen.

Herziene en nieuwe maatregelen

De bezuiniging in de langdurige zorg is op 660 miljoen begroot, maar er wordt ook voor 290 miljoen aan eerdere bezuinigingsmaatregelen teruggedraaid, zoals het pgb-plan, de IQ-maatregel, de overheveling begeleiding van AWBZ naar Wmo. Goed in zijn intenties, maar ook wel weer wispelturig. Datzelfde geldt voor het verzachten van de eigen bijdrage ggz.

Een zeer interessant signaal, want ingeboekt op ‘nul’ euro opbrengst, wordt afgegeven met de aangekondigde studie naar norminkomens van medisch specialisten en de aanpassing tarieven kaakchirurgie. De inkomens van de dokters komen opnieuw in het politiek vizier, al wordt niet met dezelfde hagel geschoten als in de rest van het pakket.

Korte termijn

Ondanks alle inspanning om vooral Rehn tevreden te stellen, is zijn kritiek niet mals: de plannen zijn voor een te korte termijn (alleen 2013), ze zijn te vaag en er is veel twijfel over de implementatie gezien de aanstaande verkiezingen. De Nederlandse politiek heeft zich gedragen als een ‘Russische’ vazalstaat door flinterdunne papieren in te leveren die voldoen aan de politbureau-eisen. ‘Daarna zien we wel weer’, hebben de coalitiepartners gedacht. ‘Voor binnenlands gebruik plakken we er veel “hervorming” op.’

“Er is geen leiderschap, niemand die naast de mensen gaat staan en het waarom van de maatregelen uitlegt”

Zonder uitleg

Het Kunduz-akkoord zal doodgezwegen worden in verkiezingstijd. En zo zien we hier opnieuw, net als in het crisisakkoord van maart 2009, dat er geen goede, persoonlijk gedragen uitleg is aan de bevolking en de vele groepen die pijnlijk worden geraakt. Dat wordt overgelaten aan de lobbyisten, zoals rond de belasting op de woon-werkvergoeding gebeurt. In de zorg hebben velen helaas geen lobby. Er is geen leiderschap, niemand die naast de mensen gaat staan en het waarom van de maatregelen uitlegt. De maatregelen zijn in een financieel document verzameld, in een prut van technisch jargon, zonder samenhang of visie. Alles wordt via het rommelige parcours van de verkiezingen verspreid. Het volk en de zorgsector betalen de prijs van jarenlang vluchtgedrag en nu van technisch achterkamertjes-geknutsel. Benieuwd hoe de kiezer dit zal waarderen.

Deze column werd 5 juni 2012 gepubliceerd op Zorgvisie.nl

Noot van de redactie: ten behoeve van de leesbaarheid zijn tussenkopjes en citaten toegevoegd.