Terug naar de zorg

Te midden van een ingrijpende stelselverbouwing door het kabinet Balkenende II heeft de PvdA de beschikking over een adviesrapport, dat vanuit sociaal democratisch perspectief tracht de gezondheidszorg zo compleet mogelijk in kaart te brengen.

Gezondheid is een belangrijk thema voor mensen. De zorg is een omvangrijke en complexe sector met een grote sociale en economische impact. Het belang van het onderwerp wordt ook bij debatten met partijleden in het land benadrukt. Margo Trappenburg (in s&d 2005/5) en Kees Tamboer (in Het Parool, 4 en 11 mei 2005) hebben het PvdA rapport goed gelezen en becommentarieerd. Frank Heemskerk en Steven de Waal gaan in op de kritiek in Socialisme & Democratie, nummer 6 2005.

Een samenvatting

Forse verschillen

Het kabinet richt zich vrijwel uitsluitend op de basisverzekering en laat de curatieve sector de boventoon voeren. De projectgroep heeft meer aandacht voor ‘care’ en zet sterker in op preventie omdat de komende jaren de ‘care’ in kosten en aantallen patiënten de ‘cure’ voorbij zal gaan.

Voorstellen:

• 1% van de uitgaven van verzekeraars verplicht aan preventie besteden.
• Gemeentelijke Gezondheidsdiensten (GGD’s) worden de spil waar alle preventie-inspanningen om draaien.
• AWBZ ombouwen naar een nationaal verzekerd recht dat wordt uitgevoerd door gemeenten.
• Indicatieorganen opheffen.
• Zorgkantoorfunctie weg bij de verzekeraars.
• AWBZ-premie over het gehele inkomen.
• Een fiscaal gestimuleerde spaarregeling voor aanvullende ouderenvoorzieningen.
• Inzetten op het behoud van de toegankelijkheid van de zorg.
• Geen no-claim in de primaire zorg.
• Een sterke huisarts die drempelloos benaderd kan worden.

Beperkte marktwerking

Marktwerking – onder voorwaarde van een krachtige toezichthouder – kan pas ingevoerd worden als er een definitie is die aangeeft wat daar niet onder valt. Volgens de werkgroep is dat: de acute zorg, het eigendom van publieke infrastructuur en opleidingen. De marktdynamiek moet ingericht zijn op service en klantgerichtheid. Terwijl de herzieningen van het kabinet leiden tot inkomensonzekerheid voor kwetsbare burgers en dure en omslachtige bureaucratie. Bovendien zijn de voorgestelde herzieningen fraudegevoelig.

De werkgroep heeft de volgende bezwaren tegen de voorgestelde concurrentie tussen zorgverzekeraars m.b.t. de basisverzekering:

• Liever geen privaatrechtelijk bestel.
• Monopolies dienen actief te worden tegengegaan.
• Overstappen naar een andere verzekeraar moet eenvoudiger zijn.

Grootste zorg is dat er geen ‘echte’ markt zal ontstaan vanwege het oligopolie-karakter van de huidige situatie. Daarom kiest de PvdA commissie voor een overwegend inkomensafhankelijke premie in de zorgverzekeringen. Dit dwingt verzekeraars te concurreren op andere zaken dan prijs, bijvoorbeeld de inzichtelijkheid van polissen. De zekerheid en solidariteit van inkomensafhankelijke premies is belangrijker dan ruimte bieden aan prijsconcurrentie.

Kwaliteit en keuzemogelijkheden

Differentiëren van het zorgaanbod is noodzakelijk, want alleen zo wordt duidelijk hoe het is gesteld met kwaliteit en keuzemogelijkheden:

• Meer aandacht voor de concrete patiënt die zorg behoeft.
• Meer aandacht voor de concrete professional die de zorg moet leveren.
• Transparantie en concurrentie zijn voorwaarden.

Dé zorg en dé patiënt bestaan niet

Marktwerking en keuzevrijheid zijn in de planbare curatieve zorg goed toepasbaar. Dit levert verbeteringen op in doelmatigheid, innovatie en klantgerichtheid. En is mogelijk door een combinatie van moderne techniek, de ontwikkeling van de medische wetenschap en de mondigheid van de patiënt.

• Focus op professionals.
• Inzetten op een betere, centrale positie van de professional in de zorg.
• Terugdringen van bureaucratie.
• Ruimte bieden aan maatschappelijk ondernemen.
• Minder toezicht.
• Meer flexibiliteit in het onderling vervangen.

De focus moet liggen op de zorg zelf en op wat mensen aan hun eigen gezondheid kunnen en moeten doen.

Professionalisering

(Meer) marktwerking staat niet haaks op professionalisering. Obstakels zijn juist de onduidelijkheid over de organisatorische positie, aan wie je verantwoording dient af te leggen, hoe de kwaliteit van het werk wordt beoordeeld en hoe de beloning zich verhoudt tot je inspanning (en die van je collega’s). Op deze gebieden zijn scherpere keuzes – ook door de wetgever – gewenst.

Maatschappelijk ondernemen

Naar analogie van de recente adviesrapporten van SER en WRR kiest de projectgroep voor een dynamisch bestel van maatschappelijke ondernemingen in plaats van het onverdroten inzetten op marktwerking. Het wordt tijd dat het maatschappelijk ondernemen de aandacht krijgt die het verdient. Niet voor niets past dit systeem uitstekend bij de ‘care’ en preventie, waar de projectgroep accent op legt.

Decentralisatie van de care

Het kabinet kiest voor een vergaande privaatrechtelijke marktwerking in de curatieve sector.
Het alternatief van de projectgroep is decentralisatie van de ‘care’ naar de lokale overheid via een zorgvuldig en gefaseerd traject. Hierbij dient het landelijke verzekeringskarakter gehandhaafd te blijven. Deze decentralisatie kan vormgegeven worden naar voorbeeld van de Wet Werk en Bijstand. Maatregelen via de gemeenten kunnen betere resultaten opleveren dan via de zorgkantoren. Dit zal budget vrijmaken om tot werkelijk efficiënte en effectieve zorgarrangementen te komen.

Dit artikel van Steven de Waal en Frank Heemskerk verscheen in Socialisme en Democratie, nummer 6 2005

Download hier het volledige artikel