artikel uitgelichtMaatschappelijk ondernemerschapPodcasts
Hoe ziet het politieke landschap eruit na de verkiezingen? – interview
Verkiezingsuitslag biedt kansen op een ambitieuze, intelligente en verbonden overheid
Het politieke landschap in Nederland is opnieuw in beweging. De verkiezingsuitslagen hebben de kaarten anders geschud en zorgen voor scherpe vragen over leiderschap, koers en geloofwaardigheid. Partijen positioneren zich strategisch rond thema’s als zorg, economie, Europa en klimaat. Burgers zoeken houvast in een tijd waarin geopolitiek, technologische ontwikkelingen en maatschappelijke spanningen elkaar in hoog tempo opvolgen.
In de aflevering van 20 november 2025 van Trending op New Business Radio onderzocht Ron Lemmens in gesprek met Steven de Waal hoe dit nieuwe speelveld zich vormt en welke koers Nederland mogelijk inslaat. Daarbij keken ze naar de rol van politieke narratieven, zoals die van D66 over een slimme economie en een sterker Europa, maar ook naar de bredere vraag hoe een overheid wendbaar en verbonden kan blijven met de samenleving. De spanning tussen markt, politiek en burger komt nadrukkelijk naar voren in de keuzes die nu op tafel liggen.
Public SPACE publiceerde in 2007 het manifest ‘Naar een intelligente en verbonden overheid’ dat pleitte voor groots denken, publiek-private samenwerking en een overheid die durft te vernieuwen met ambitie.
Duiding van de winst van D66
De winst van D66 is vooral een beloning voor expliciete nationale ambities en niet alleen flauwe Haagsche teksten over ‘meer samenwerken’ en ‘weer gaan besturen’. Het belonen van D66 bouwt voort op een trots gevoel van nationale verbondenheid en zelfs positief nationalisme, niet door grenzen te sluiten, vreemdelingen te weren en 2e en 3e generatie Nederlanders ‘de schuld te geven’, maar door de nationale kracht te gebruiken van ondernemerschap, daadkracht en technisch vermogen.
Dit past bij het manifest van Public SPACE uit 2007 (!), waarin we pleiten voor meer nationale allure, o.a. met het verplaatsen van Schiphol naar een eiland voor de kust en tegen de heersende cultuur van ‘verhakseling’: alles klein maken om heersende belangen gerust te stellen.
USA uitslagen als lessen voor ‘links’
De winst van Democraten in een aantal belangrijke verkiezingen in de USA, met als meest toonaangevende de verkiezing van Mamdani tot burgemeester van New York, is een krachtige les voor Democraten: houd op met vaagheid en onderlinge verdeeldheid, pak duidelijke punten, zoals ‘cost of living’ en tweedeling van vermogens en het alleen maar luisteren naar ‘billionaires’.
Dit is ook een les voor links in Nederland. Steven de Waal zat in het partijbestuur van de PvdA tijdens de spannende periode van de moord op Pim Fortuyn. Sinds die tijd heeft de PvdA ook veel nederlagen geleden, de herbezinning daarop is zwak geweest en heeft lang geduurd. Nu met de fusie met GroenLinks komt er een opening om ook deze lessen te gaan leren.
Belangrijkste les van de winst van Mamdani is volgens De Waal: omarm je waarden en laat deze zien met duidelijke en voor de mensen zeer herkenbare programmapunten. Leg de kritiek, ook van brave linkse zijde, dat die vooral haalbaar, betaalbaar en economisch passend moeten zijn, naast je neer, alsof rechts extreem geen onmogelijke beloftes doet?
De tegenstanders van Mamdani bewezen met hun grote en heftige persoonlijke kritiek op hem ons eerder gelijk (zie De Waal 2018) dat als je het voortdurend over je tegenstander hebt, hoe negatief en boos ook, je deze alleen maar groter maakt. Die les moet links in Nederland nog vaak leren. Verontwaardiging is geen campagnemateriaal.
De flauwekul van een kiesdrempel
Iedere nabeschouwing over de noodzaak van ‘kiesdrempels’ is alleen maar achterhaalde, rationeel klinkende flauwekul: er zal bij dit politieke landschap nooit meer een 2/3 meerderheid zijn voor instellen van een kiesdrempel, want teveel partijen zullen vanaf nu bang zijn daaronder te kunnen gaan komen.
Public SPACE heeft dit debat opengebroken door een plan te promoten, dat ook behandeld is in een parlementaire commissie, dat inzet op huidige wettelijke hervormingen van het staatsbestel (waarvoor geen 2/3 meerderheid nodig is) en zich vooral richt op het democratisch gehalte van dat bestel.
De verkiezingsuitslag biedt kans op 2 cruciale positieve ontwikkelingen
1. Een vitalisering van de economie bouwend op nieuwe publiek-private ecosystemen
Dit sluit aan op het recente pleidooi van Jeroen Dijsselbloem, burgemeester van Eindhoven, om het Eindhovens model over te nemen in de rest van Nederland, o.a. met de inzet van een Nationale Investeringsbank. Het gaat om de succesvolle en intensieve samenwerking van overheid, bedrijfsleven, privaat durfkapitaal en start-ups vanuit de universiteit.
Dit doet Steven de Waal denken aan twee gebieden die hij in de afgelopen jaren bezocht en nader mocht verkennen voor zijn wereldwijde lezingentour rond zijn laatste Engelse boek over de ‘disruptive power of citizens’, namelijk San Francisco met Silicon Valley en Helsinki. Die laatste profileert zich ook als de Europese Silicon Valley. Beide hebben juist dit ecosysteem opgebouwd.
2. Een agenda voor actief burgerschap
Met name CDA, D66 en PvdA/GL hebben na jaren deze visie van Public SPACE ook tot zich genomen: een actieve civil society toont het ware democratisch gehalte van een land en zijn publieke sfeer en kan veel meer bijdragen aan goede publieke diensten of oplossing van publieke problemen dan ‘de overheid’ alleen.
In een recent artikel in Binnenlands Bestuur, samen met Theo Schuyt, hebben we daar ook weer op gewezen.
Slotconclusie uit het interview
Dat laatste pleidooi vat alle punten uit het interview goed samen: we moeten naar een ‘intelligente en verbonden overheid’, die zich openstelt als partner voor allerlei positieve private krachten, van zowel profit als non-profit huize! Met deze politieke uitslag is daar veel kans op, aan de slag met de formatie!
Beluister het hele interview hier op de website van NBR.
Download hier het persbericht over de uitzending.
Ook te beluisteren via:
Spotify https://open.spotify.com/episode/4qWxn5uGs0BBFuFY2lZEg2?si=rSgp9RIcRk6vYr4cKiRX8w
Apple Podcasts https://podcasts.apple.com/nl/podcast/trending-45-hoe-ziet-het-politieke-landschap-eruit/id1830187679?i=1000737769806
Springcast https://app.springcast.fm/player/episode/180016?theme=custom
